DİKEN ÖZEL
@dikencomtr
info@diken.com.tr
Diploma sahtekarlığı Türkiye’nin gündemine oturdu. Sahte kimlik ve elektronik imzalarla ehliyet sınav sonuçlarını değiştirmekten üniversite diploması düzenlemeye kadar birçok suça imza atan şebekeye yönelik soruşturma sürüyor.
E-imzası kopyalananlar arasında Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) başkanı ve yardımcısı, Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Eğitim Öğretim Dairesi başkanı, 14 üniversitenin öğrenci işleri daire başkanı ve Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) müdürleri de var.
Bugüne kadar iki dalga operasyon düzenlendi. Mayısta 134 şüpheli hakkında dava açıldı. Temmuzda tamamlanan ikinci iddianameyle 65 kişi daha davaya dahil edildi. Toplam 199 kişi gözaltına alındı. Bunların 37’si tutuklandı, 150’si adli kontrolle serbest bırakıldı.
Son olarak İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, sahte e-imza operasyonlarında 57 sahte diploma, 108 sahte sürücü belgesi, dört sahte lise mezuniyet belgesi bulunduğunu açıkladı.
Şüphelilerin ‘kişisel verileri hukuka aykırı olarak ele geçirmek veya yayma’, ‘bilişim sistemindeki verileri bozma yok etme, erişilemez kılma, sisteme veri yerleştirme’, ‘bilişim sistemine hukuka aykırı müdahale suretiyle haksız çıkar sağlama’ suçlamalarıyla 50 yıla kadar hapis cezası talep ediliyor.
Peki neler biliniyor, iddianamede hangi bilgilere yer verildi? 9 Soruda derledik…
1. Şebekede kim ne yaptı?
Birden fazla ismin ‘organizatör’ olarak görev aldığı, üyelerin farklı roller üstlendiği bir örgütlenme ve işleyiş söz konusu.
Baş organizatörler ve lider figürler
- Z.K.: ‘Organizatör‘. Kamu kurumlarına (özellikle üniversite sistemlerine) usulsüz girip veri değiştirme ve üçüncü şahıslar lehine menfaat sağlama faaliyetlerinin tamamında rol almış. Sabıkalı.
- M.Y.: ‘Organizatör’. Üniversite sistemlerine usulsüz girip veri değiştirme faaliyetleri tespit edildi. A.A.’nın (şebekenin bağlantıda bulunduğu yardımcı roldeki şüphelilerden) kendisini ‘istihbarat görevlisi‘ olarak tanıtması üzerine e-imza çıkarma işlemlerini yaptığını öne sürdü.
- G.C.G.: ‘Organizatör‘. Üniversite sistemlerine usulsüz girip veri değiştirerek mezuniyet kayıtları ekleme (kendi adına dahi hukuk ve bilgisayar mühendisliği mezuniyeti dahil) faaliyetlerinin tamamında rol almış.
- Y.B.: ‘Organizatör‘. Ege Üniversitesi ve Mersin Üniversitesi’nin sistemlerine usulsüz girerek sahte mezuniyet kayıtları eklemiş. Depremde vefat eden avukatların yerine başkalarını kaydetmiş.
- Y.M.: ‘Organizatör‘. Üniversite sistemlerine usulsüz girerek veri değiştirmiş.
- Zn.K.: ‘Organizatör‘. Üniversite sistemlerine usulsüz girerek veri değiştirme faaliyetlerinin tamamında yer almış. MEB onaylı sertifikalar ve diplomalar dağıtmış, ‘müşteri’lerinden e-Devlet şifresi isteyerek işlemler yapmış.
- A.Ç.: Z.K ve M.Y. ile bağlantılı hareket etmiş. Z.K., evini ‘home office’ olarak kullanmış. İddiasına göre usulsüz mezuniyet kayıtlarını Z.K. eklemiş.
- O.G.: Sahte e-imzalarla sistemlere usulsüz erişim sağlamış. E-imzanın ne olduğunu bilmediğini öne sürse de ‘organizatör’ olarak görülüyor.
- İ.C.E.: Sahte e-imzalarla kamu kurumlarının sistemlerine usulsüz erişim sağlamış. Tehdit edilip dövüldüğünü öne sürse de ‘organizatör’ olarak görülüyor.
Yardımcı roller ve bağlantılar
- A.A.: Kendisini ‘istihbarat görevlisi‘ olarak tanıtıp M.Y.’ye e-imza çıkarma talimatı vermiş. Z.K.’nın teknik destekçisi olarak anılıyor. Atatürk Üniversitesi’nden sahte inşaat mühendisliği diploması almış.
- E.Y.: Z.K.’yı Mahkumlar Federasyonu Derneği’nden tanıdığını ve sık sık görüştüğünü, bazan M.Y. ve Zn.K.’nın da Z.K.’yla birlikte geldiğini söyledi. Kendisi ve başkaları (N.T., Zn.K.) adına sahte mezuniyet kaydı oluşturulmuş.
- Diğer şüpheliler: Birçok şüpheli, sahte e-imzaların çıkarılmasına aracılık etmiş (ödeme yaparak) veya adlarına usulsüz diploma/not yükseltme işlemleri yapılmış. Bu kişiler genellikle e-Devlet sorgulamalarıyla saptanmış. Örneğin, A.Ö. elektronik imza ücreti ödemiş.
2. Sahte elektronik imzalar nasıl çıkarıldı?
Yöntem: Sahte elektronik imzalar, elektronik sertifika hizmeti sağlayan TÜRKTRUST ve E-İMZATR adlı kuruluşların Adana, Mersin, Hatay, Ankara ve İstanbul’daki bayi ve ofisleri üzerinden çıkarılmış. Bu işlemde, kamu kurum ve kuruluşlarında görevli yöneticilerin kimlik bilgileri kullanılarak sahte ehliyet ve hüviyet hazırlanmış.
Sahte kimlik kullanımı: Şüpheliler, kendi fotoğraflarını, kamu yöneticilerine ait kimlik bilgilerinin bulunduğu sahte kimlik kartlarına ekleyerek elektronik imza başvurusu yapmış.
Örneğin:
- Ege Üniversitesi Öğrenci İşleri daire başkanı, Süleyman Demirel Üniversitesi Öğrenci İşleri daire başkanı, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Öğrenci İşleri daire başkanlığı personeli, Atatürk Üniversitesi öğretim görevlisi ve Erciyes Üniversitesi Mühendislik Fakültesi öğretim görevlisi adına, M.Y.’nin fotoğrafıyla
- Akdeniz Üniversitesi Öğrenci İşleri daire başkanı ve İbrahim Çeçen Üniversitesi öğretim görevlisi adına, Y.M.’nin fotoğrafıyla
- Ege Üniversitesi Öğrenci İşleri daire başkanı adına, Y.B.’nin fotoğrafıyla
- BTK başkanı ve Atatürk Üniversitesi Öğrenci İşleri daire başkanı adına, A.Ç.’nin fotoğrafıyla
- YÖK daire başkanı ve Uludağ Üniversitesi Öğrenci İşleri daire başkanı adına, G.Ü.’nün fotoğrafıyla
- BTK başkan yardımcısı adına A.Y.’nin fotoğrafıyla
sahte elektronik imza çıkarılmış.
3.Üniversitelerde hangi işlemler yapıldı?
Sahte elektronik imzaların bir kısmıyla kamu kurum ve kuruluşlarının bilişim sistemlerine sızılmış. Erişimler üniversitelere yoğunlaşmış.
- Sahte mezuniyet kayıtları oluşturma: Ege, Atatürk, Yıldız Teknik, Mersin ve İnönü Üniversitesi’nde çeşitli kişilere sahte lisans ve yüksek lisans mezuniyet kaydı eklenmiş.
- Not ortalaması yükseltme: Yıldız Teknik’te kayıtlı bazı öğrencilerin not ortalaması (AGNO) yükseltilmiş. Örneğin, A.R.U.’nun AGNO’su 1.29’dan 3.29’a, B.Ö.’nünki 0.64’ten 2.55’e, D.F.Ö.’nünki 0.83’ten 3.01’e, E.T.C.’ninki 1.46’dan 3.12’ye, M.Ç.’ninki 1.74’ten 2.92’ye, Z.G.’ninki 2.53’ten 3.05’e çıkarılmış.
- Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve Mühendislik Fakültesi mezuniyetleri oluşturularak YÖKSİS sistemine eklenmiş.
- Pasif kaydı aktifleştirme: Yıldız Teknik Üniversitesi’nde E.B. ve K.Ş. gibi pasif öğrenci kayıtları aktifleştirilmiş, Yükseköğretim Bilgi Sistemi (YÖKSİS) transkriptleri hazırlanmış.
4. Başka hangi işlemler yapıldı?
- Ehliyet yazılı sınav sonuçları başarısızken başarılı duruma getirilmiş, ehliyet direksiyon sınav sonuçları da benzer biçimde değiştirilmiş.
- Dört kişiye usulsüz lise mezuniyet kaydı eklenmiş.
- Bazı şüpheliler, 6 Şubat 2023 depremlerinde Hatay, Kahramanmaraş ve Malatya’da ölen avukatların listesini temin edip birbirine göndermiş. Ardından listedeki avukatların üniversite kaydını silip yerine hukuk fakültesi mezuniyeti talep eden ‘müşteriler’in kaydı yapılmış.
5. Süreç adım adım nasıl işledi?
Sahte kimlik çıkarma
Şebeke, BTK başkanı, BTK başkan yardımcısı, YÖK daire başkanı ve çeşitli üniversitelerin (Ege, Akdeniz, Süleyman Demirel, Anadolu, Yıldız Teknik, Çanakkale Onsekiz Mart, Erciyes, İbrahim Çeçen, Atatürk, Mersin, Uludağ, İnönü) öğrenci işleri daire başkanı, öğretim görevlileri, MEB yetkilileri gibi üst düzey kamu yöneticilerinin kimlik bilgilerini kullanarak sahte kimlik hazırlamış.
Sahte e-imza üretme
Bu sahte kimliklere şebeke üyelerinin fotoğrafları eklenmiş ve TÜRKTRUST ve E-İMZATR gibi elektronik sertifika hizmet sağlayıcı kuruluşlara başvurulup sahte elektronik imzalar üretilmiş.
Sistemlere sızıp veri değiştirme
Sahte elektronik imzalar kullanılarak üniversitelerin bilişim sistemlerine sızılmış.
‘Müşteriler’ için lisans ve yüksek lisans mezuniyeti eklenmiş, not ortalaması yükseltilmiş, pasif öğrenci kaydı aktifleştirilmiş, sahte lise mezuniyet kaydı oluşturulmuş.
6. Ehliyet sınav sonuçları nasıl değiştirildi?
Ehliyet sınav sonuçları, MEB bünyesindeki sistemlere sızılarak değiştirilmiş.
Şebeke, kamu kurum ve kuruluşlarında görevli yöneticiler adına çıkarılmış sahte kimlik ve sürücü belgeleri kullanarak elektronik imza üretmiş.
Özellikle, MEB daire başkanı adına çıkarılmış sahte kimliklerle üretilen e-imzalar kullanılmış.
Milli Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü Trafik ve Sürücü Eğitimleri daire başkanı ve Ankara İl Milli Eğitim Müdürlüğü, Gazi Mesleki Eğitim Merkezi müdürü adına da aynı yöntemle elektronik imza üretilmiş.
Bu imzalarla yazılı ve pratik ehliyet sınav sonuçları başarısızken başarılı duruma getirilmiş.
7. Nasıl lise diploması alınmış?
Örneğin:
A.Ş., Hınıs Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’nden 13 Şubat 2003’te 73,89 notla mezun olmuş görünüyor. Oysa Hınıs İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü’nden alınan bilgiye göre A.Ş. bu okuldan mezun değil. Bu kayıt, 1 Kasım 2024’te MEB Eski Mezun Öğrenci Bilgileri Ekleme Ekranı’na erişilerek yapılmış ve 05.11.2024 tarihinde MEB Bilgi İşlem Genel Müdürlüğü’nce silinmiş. A.Ş. Facebook’ta ‘Kayıp diploma bulunur’ paylaşımı görüp ilkokul diplomasını bulmak için iletişime geçtiğini, ancak isteği dışında lise diploması oluşturulduğunu iddia etmiş. Fakat cep telefonu incelemesinde sahte diploma teminine yönelik mesaj kayıtları ve ‘sınavsız diploma, gerçek diploma’ diye internet aramaları bulunmuş.
S.A.: Açık Öğretim Lisesi’nden 25 Şubat 2022’de 75.5 notla mezuniyet kaydı yapılmış. Bu kayıt, 4 Kasım 2024’te MEB Eski Mezun Öğrenci Bilgileri Ekleme Ekranı’na erişilerek yapılmış ve 5 Kasım 2024’te MEB Bilgi İşlem Genel Müdürlüğü’nce silinmiş. Kendisi halen Açık Öğretim Lisesi’nin kayıtlı aktif öğrencisi. S.A. sahte lise diploması kaydı oluşturulmasıyla ilgisi olmadığını, talepte bulunmadığını ve kimin yaptığını bilmediğini öne sürmüş.
İ.C.: Cumhuriyet Anadolu Lisesi’nden 19 Haziran 2006’da 2,9 notlu mezuniyet kaydı eklenmiş. Bu kayıt, 2 Kasım 2024’te MEB Eski Mezun Öğrenci Bilgileri Ekleme Ekranı’na erişilerek yapılmış ve 5 Kasım 2024’te MEB Bilgi İşlem Genel Müdürlüğü’nce silinmiş. İpekyolu İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü’nden alınan bilgiye göre okulda İ.C.’nin herhangi bir mezuniyet kaydı yok. İ.C., ehliyet almak için kimlik bilgilerini A.Ş. isimli birine verdiğini, lise mezuniyet kaydının oluşturulmasıyla ilgisi olmadığını öne sürmüş.
M.Y.: Anafartalar Anadolu Lisesi’nden 13 Haziran 2024’te 3,62 notlu mezuniyet kaydı eklenmiş. Bu kayıt, 2 Kasım 2024’te MEB Eski Mezun Öğrenci Bilgileri Ekleme Ekranı’na erişilerek yapılmış ve 5 Kasım 2024’te MEB Bilgi İşlem Genel Müdürlüğü’nce silinmiş. Adana İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nden alınan bilgiye göre M.Y. bu liseden mezun değil, söz konusu diploma numarası başka bir öğrenciye ait. M.Y., kendisinin lise mezunu yapılması için kimseye talepte bulunmadığını ve neden lise mezunu yapıldığına dair bilgi sahibi olmadığını öne sürmüş.
Bu usulsüz mezuniyet kayıtları, Milli Eğitim Bakanlığı daire başkanı adına sahte kimlikler kullanılarak üretilen e-imzalar aracılığıyla ilgili kurum sistemlerine sızılarak yapılmış.
8. Hangi üniversitede hangi işlem yapıldı?
Sistemine sızılan üniversiteler şunlar:
- Ege Üniversitesi
- Atatürk Üniversitesi
- Yıldız Teknik Üniversitesi
- Mersin Üniversitesi
- İnönü Üniversitesi
- Gazi Üniversitesi
Sahte diploma çıkarılan, not ortalaması yükseltilen ya da pasif kaydı aktife çevrilen kişiler ve ilgili bölümleri şöyle:
- A.V.U.: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Psikoloji ve Sosyal Bilimler Enstitüsü Klinik Psikoloji (yüksek lisans)
- A.K.O. İnönü Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih
- A.T.: Ege Üniversitesi Makine Mühendisliği
- A.D.: Ege Üniversitesi Makine Mühendisliği
- A.R.U.: Yıldız Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliği’nde not ortalaması 1.29’dan 3.29’a yükseltilmiş.
- A.Ç.D.: Atatürk Üniversitesi Resim İş Öğretmenliği
- A.A.: Atatürk Üniversitesi İnşaat Mühendisliği
- B.Ö.: Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği’nde not ortalaması 0.64’ten 2.55’e yükseltilmiş.
- C.D.: Ege Üniversitesi Mimarlık ve Yıldız Teknik Üniversitesi Röleve Restorasyon (yüksek lisans)
- D.F.Ö.: Yıldız Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliği’nde not ortalaması 0.83’ten 3.01’e yükseltilmiş.
- E.B.: Yıldız Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği’nde pasif kaydı aktif olarak değiştirilip YÖKSİS transkripti hazırlanmış.
- E.G.: Ege Üniversitesi İnşaat Mühendisliği
- E.T.C.: Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği’nde not ortalaması 1.46’dan 3.12’ye yükseltilmiş.
- E.Y.: Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Birimler Fakültesi İşletme
- E.Ş.: Yıldız Teknik Üniversitesi Gıda Mühendisliği
- E.Y.: Yıldız Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği
- F.D.: Ege Üniversitesi Elektrik (ön lisans)
- F.O.: Mersin Üniversitesi Kimya Mühendisliği
- F.U.: Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği
- G.C.G.: Atatürk Üniversitesi Hukuk ve Yıldız Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği
- G.K.B.: Atatürk Üniversitesi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık
- G.Ş.: Ege Üniversitesi İşletme
- H.D.: Ege Üniversitesi İşletme
- İ.Ö.: Yıldız Teknik Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler
- K.Ş.: Yıldız Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği’nde pasif kaydı aktifleştirilmiş.
- K.K.:: Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği
- M.B.: Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği
- M.Ç.: Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği’nde not ortalaması 1.74’ten 2.92’ye yükseltilmiş.
- M.K.: Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği
- M.T.G.: Ege Üniversitesi İnşaat Mühendisliği
- M.Ü.: Atatürk Üniversitesi İşletme
- M.K.: İnönü Üniversitesi Hukuk
- M.G.: Atatürk Üniversitesi Hukuk
- N.D.B.: Yıldız Teknik Üniversitesi Gemi İnşaatı ve Gemi Makineleri Mühendisliği
- N.P.: Atatürk Üniversitesi İnşaat Mühendisliği
- N.T.: Atatürk Üniversitesi Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik (ön lisans)
- O.E.: Mersin Üniversitesi İktisat
- O.A.: Atatürk Üniversitesi İşletme
- O.K.M.: Atatürk Üniversitesi İnşaat Mühendisliği
- O.U.l: Atatürk Üniversitesi İnşaat Mühendisliği
- Ö.Y.: Ege Üniversitesi Gıda Mühendisliği
- Ö.B.: Mersin Üniversitesi Eczacılık
- S.A.: Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği
- S.A.: Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Birimler Fakültesi İşletme
- Ş.A.A.: Atatürk Üniversitesi İlk ve Acil Yardım (ön lisans)
- Y.Ö.: Mersin Üniversitesi Yerel Yönetimler (ön lisans)
- Y.B.: Mersin Üniversitesi Eczacılık ve Ege Üniversitesi Saç ve Güzellik Hizmetleri (ön lisans)
- Y.B.: Mersin Üniversitesi Gıda Mühendisliği
- Y.A.Ç.: Ege Üniversitesi Turizm Rehberliği
- Z.G.: Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği’nde not ortalaması 2.53’ten 3.05’e yükseltilmiş.
- Zn.K.: Atatürk Üniversitesi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık
- Z.Ö.: Ege Üniversitesi Uluslararası İlişkiler
Listedekilerin çoğu, kaydının bilgisi dışında veya sahte kimlik kullanılarak oluşturulduğunu, bu işlemlerden haberdar olmadığını beyan etmiş. Fakat savcılık savunmaları inandırıcı bulmamış.
9. Kaç soruşturma var?
Ankara başsavcılığı üç soruşturma yürütüyor.
- Ana soruşturma: Genel dolandırıcılık ve bilişim suçları şebekesine ilişkin ilk soruşturma.
- İkinci soruşturma: Ana soruşturmanın devamı niteliğinde. Ayrı, ancak aynı şebekenin faaliyetlerini kapsıyor.
- Üçüncü soruşturma: Elektronik imzası kopyalanmış ama henüz müşteki olmamış şahısların elektronik imzasıyla yapılmış işlemlerin tespitine yönelik. Delil toplama süreci devam ediyor. Henüz iddianame yok.