Değişen iklim koşulları, tüm yaşamı olumsuz yönde etkilerken, orman yangınlarında her yıl daha da gözle görülür bir artış yaşanıyor. İklim krizi nedeniyle normalden daha uzun ve kurak geçen yazlar; toprağın nemini kaybetmesine, yangınların çok daha kolay çıkmasına ve hızla yayılmasına neden oluyor. Varlığımızı sürdürebilmemiz için ihtiyacımız olan, dünyanın akciğerleri ormanlarımızı korumanın yollarını öğrenmemiz ise büyük önem taşıyor.
Dünyadaki karasal alanların yaklaşık üçte birini kaplayarak biyoçeşitliliğin yüzde 80’ine ev sahipliği yapan ormanlar, aynı zamanda sağlıkla nefes alabilmemizi de sağlıyor. Dünyanın akciğerleri olarak tanımlanan ormanlardaki ağaçların, sadece bir tanesi yılda ortalama 25 kilo karbondioksiti emerek oksijen üretiyor.
Üstelik ormanlar; sadece hayvanlara ve bitki örtüsüne ev sahipliği yapıp, oksijen üretmekle kalmıyor. Dünya üzerinde yaklaşık 1,6 milyar insan; gıda, barınma, enerji ve ilaç ihtiyaçlarını karşılayarak gelir elde etmek için ormanlara bağımlı bir şekilde yaşıyor. Kısaca ormanlar bizi koruyup kollarken, aynı zamanda geçimimizi kazanmamızı da sağlıyor.
Her yıl daha fazla ormanlık alanı kaybediyoruz!
Ormanların hayatımızdaki önemi yadsınamaz büyüklükte ancak maalesef her yıl dünya genelinde, 10 milyon hektardan fazla ormanlık alanı kaybediyoruz. Bu da yaklaşık İzlanda büyüklüğünde bir alana denk geliyor. Üstelik iklim kriziyle birlikte artan sıcaklık ve havadaki azalan nem oranı orman yangınları riskini de yükseltiyor. 2021’de yanan 139.503 hektar alanın, son 16 yılın toplamından daha büyük olması, riskin boyutlarını gözler önüne seriyor.
Ülkemiz ile benzer iklim özelliklerine sahip, İspanya ve Yunanistan’da 2012-2021 döneminde ortalama olarak; yangın başına sırasıyla 8.79 ve 35.35 hektar orman alanı yanarken, Türkiye’de bu 8.36 hektar olarak kaydediliyor.
2022 yılında dünya genelinde çıkan 2.160 yangında, 12.799 hektar orman alanı zarar görürken, Eylül 2023’te yılın ilk 9 ayında yaşanan 2.197 yangında 14.140 hektar orman alanının bu durumdan etkilendiği kaydediliyor.
Tüm bu sonuçlara bakıldığında; orman yangınlarının, tarımsal genişleme ve ticari faaliyetler ile beraber orman kaybında önemli bir rol oynadığı görülüyor.
En büyük sebep insan
Araştırmalara göre orman yangınlarının yüzde 90’ı insanlardan kaynaklanıyor.
Ülkemizde nüfus artışının yoğun ve orman varlığının çok olduğu; Ege, Akdeniz ve Marmara Bölgeleri’nde özellikle yaz aylarında sıcaklıklar artıp, nem oranı düşüyor. Diğer yandan ise tarım ve turizm hareketliliğinin artması, yangınların oluşmasına ve yayılmasına sebep oluyor.
Yine insan etkisiyle gittikçe büyüyen iklim krizi de dengesizleşen hava koşulları ve büyük yangınlara davetiye çıkarıyor.
Orman yangınlarını önlemek mümkün
Orman yangınlarının en büyük nedeni, insanlar ise bu yangınları önlemenin yolu da yine bizim bilinçli tercihlerimizden geçiyor. Dünya vatandaşları olarak, ekosistemin en büyük barınaklarından biri olan ormanlarımızı korumak için alacağımız çok basit önlemler büyük önem taşıyor. Atabileceğiniz basit ama etkili adımlar ise şöyle:
- Gözetimsiz yangınları bildirin
Eğer kontrolden çıkmış ve müdahale edilmeyen bir yangın fark ederseniz, hemen 112 Acil Çağrı Merkezi’ni ya da yerel itfaiyenizi arayın. Unutmayın ki yangının oluşması için uygun koşullar mevcutsa, küçük bir ateş büyük bir yangına dönüşebilir.
- İşiniz bittiğinde kamp ateşinizi, mangalınızı ve ateş çukurunuzu söndürün
Kamp ateşi ya da mangal yakarken dikkatli olun ve ateşi asla gözetimsiz bırakmayın. Ayrıca işiniz bittiğinde, su veya kül kullanarak ateşi mutlaka söndürün. Kamp alanının etrafındaki kuru dallar, alevleri besleyebilir. Orman yangınlarını önlemek için basit bir kıvılcımdan bile alev alabilecek her şeyi kamp alanından temizleyin.
- Sigaranızı ve çöplerinizi aracınızın dışına atmayın
Yanan sigaranızı, sigara veya tütün malzemelerini, kibritlerinizi ve özellikle cam atıklarınızı asla dışarıya atmayın. Sigaralar ve kibritler, kıvılcım yaratacak ısıya sahiptir. Bu nedenle çöpe atmadan önce sigaranızın söndüğünden emin olun. Cam atıkları ise güneş ışınlarını yansıtarak büyük bir yangın riski oluşturuyor. Birçok orman yangını, bir sigara izmaritinin ya da cam atığın dikkatsizce dışarıya fırlatılmasıyla başlıyor.
- Uygunsuz havalarda çöplerinizi yakmayın
Çöplerinizi yakarken, yerel yönetmeliklere mutlaka uyun. Çoğu bölgede, rüzgarlı havalarda kısıtlamalar olur. Çünkü bu havalar, orman yangınlarına davetiye çıkarır. Herhangi bir şeyi yaktığınızda, yanınızda bir yangın söndürücü bulundurmayı ihmal etmeyin. Etrafınızda herhangi bir yanıcı madde varsa çöpü ya da atığı yakmadan önce bunları çevrenizden uzaklaştırın.
Orman yangınlarının önlenebilir olduğuna inanın ve özellikle sıcak, kuru ve rüzgarlı havalarda çok daha dikkatli olmaya özen gösterin. Unutmayın ki, önümüzde bizi bekleyen çok daha sıcak yazlar var ve orman yangınları hakkında bilinçlenmek, çevremizi de bu konuda tetikleyecek adımlar atmak hayati bir önem taşıyor.