Bugüne kadar uyguladığımız ekonomi modeli, tamamen fazla üretim ve hiç durmadan tüketmek üzerine dayalıydı. Tekstil çöpleri, önüne geçilemeyen gıda atıkları ve okyanusları bile kaplayan plastik atıklar doğrudan bu ekonomi modelinin sonuçları olarak karşımıza çıkıyor. Şimdi ise iklim kriziyle hayatımıza giren problemleri çözmek adına yeni bir üretim ve tüketim modeline ihtiyacımız olduğunu görüyoruz. Bu noktada ortaya çıkan “döngüsel ekonomi” bizi ve gezegenimizi bir nebze olsun rahatlatabilir.
Tüm dünya, her geçen yıl iklim krizinin etkilerini daha derinden hissediyor. Bu konuda atılması gereken adımları atmak bir yana dursun, sınırsızca üretmeye ve tüketmeye devam ediyoruz. Bunun en büyük kanıtı da 2023’te Dünya Limit Aşım Günü’nün 2 Ağustos olarak belirlenmesi. Her yıl dünyanın bir yıllık kaynaklarını henüz o yıl dolmadan tüketip, bir sonraki yılın kaynaklarından harcamaya başlıyoruz. İnsan aktiviteleri sonucunda gerçekleşen bu kaynak kullanımı sebebiyle küresel sera gazı emisyonu katlanarak artıyor. Bu miktarın yüzde 11’ini ormancılık ve diğer arazi kullanımı faaliyetleri, yüzde 65’ini fosil yakıtlar ve endüstriyel üretim süreçleri oluşturuyor. Özetle şimdiye kadar, bildiğimiz üretim ve tüketim anlayışımız gezegenimizin kaynaklarını hızla tüketirken üzerindeki tüm canlıların yaşamını tehdit ediyor. Dolayısıyla bu ekonomi sisteminin yerine, üretim ve tüketim dengesini tamamen değiştirecek yeni bir modele ihtiyaç var. Döngüsel ekonomi, bize ihtiyacımız olduğu kadarını, doğru yollarla üretmek ve bilinçli bir şekilde tüketerek dönüştürme olanağı sunuyor.
Döngüsel ekonomi nedir?
Kullandığımız ekonomi modeli ‘al-kullan-at’ döngüsü üzerine kurulu. Dolayısıyla, satın aldığımız hiçbir şey başka bir şeye dönüşmüyor ve çöp olarak gezegene yük oluyor. Döngüsel ekonomi ise atık oluşumunu ve kirliliği azaltmayı, döngüsel materyaller kullanarak üretimi ve sonunda doğanın da yenilenmesini benimsiyor. Böylece hem kaynak kullanımı azalıyor, ürünler daha uzun süre kullanılabiliyor hem de kullanılan ürünlerin ham maddeleri daha sonra başka bir ürün için kullanılarak sürdürülebilir bir dönüşüm için mekanizma çalışmaya başlıyor.
Döngüsel ekonomi ile atık oluşumunun önüne geçmemiz şart
Dünya genelinde her yıl, 2 milyar ton kentsel katı atık oluşuyor ve bunun en az yüzde 33’ü çevresel açıdan sorumlu bir şekilde yönetilmiyor. Üstelik mevcut durum devam ederse nüfus artışı ve artan kentselleşme nedeniyle atık oluşumunun 2050 yılına kadar yüzde 70 oranında artacağı ve 3.4 milyar tona ulaşacağı öngörülüyor. Buna bağlı olarak kentsel atık oluşumu kaynaklı karbon salımının da 2.6 milyar tona ulaşması bekleniyor. Oysa iklim krizinin etkileriyle mücadele edebilmemiz için küresel ısınmayı 1,5 derecede sınırlandırmamız ve 2030 yılına kadar küresel sera gazı salımını yarıya indirmemiz gerekiyor.
Dünyanın döngüselliğini belirlemek için her yıl yayımlanan Circularity Gap Report’a göre; dünyamızın döngüsellik oranı 2019’da yüzde 9,1 iken 2020’de yüzde 8,6’e düşmüş. Bu da sürdürülebilirliğin ne kadar farkında olsak da döngüsel çözümleri hayatımıza kolayca alamadığımızı gösteriyor.
7R konsepti döngüsel ekonomiyi uygulamak için en iyi yol
Daha az tüketimi ve sürdürülebilir bir dönüşümü destekleyen döngüsel ekonomi 7 adımdan oluşan bir listeyle hayatlarımızı ve dünyamızı değiştirmeyi vaat ediyor. Sorumlu üretim ve tüketim sistemi oluşturmak adına hazırlanan bu rehber, kaynak kullanımını azaltmayı ve atık oluşumunu engellemeyi hedefliyor. 7R konsepti daha yaygın bir şekilde bilinen ve dilimize “azalt, yeniden kullan, geri dönüştür” olarak çevirebileceğimiz 3R yani “reduce, reise, recycle” konseptinin daha genişletilmiş bir halini sunuyor:
1. Rethink – Yeniden düşün: Alışveriş yapmadan önce alacağın şeye gerçekten ihtiyacın olup olmadığını düşün.
2. Refuse – Reddet: İhtiyacın olmayan ürünleri almayı reddet.
3. Reduce – Azalt: Çevreye zarar veren ürünleri kullanmayı azalt ve doğru seçimler yap.
4. Repurpose – Yeniden amaçlandır: Artık kullanmadığın ürünleri farklı şekillerde yeniden kullanmanın yollarını bulmaya çalış.
5.Reuse – Yeniden kullan: Kullanım ömrü bitmiş ürünleri ileri dönüşüm projeleri ile yeniden kullan.
6. Repair – Onar: Kırılmış, bozulmuş eşyalarını tamir ettir ve kullanmaya devam et.
7. Recycle – Geri dönüştür: Kullanılamayacak ürünleri geri dönüştür.
İşte tüm bu adımlar döngüsel ekonomiye geçiş yapmak ve yeni bir dünya yaratmak için atabileceğiniz basit ama etkili çözümler. Aslında tek yapmamız gereken bizlerden önceki nesillerde olduğu gibi israf tüketiminden uzak durmak ve günümüzün tüketim çılgınlığına kapılmamak. Günlük hayatımızdaki tercihlerimizin önemini fark ettiğimizde, gelecek güzel günlere daha hızlı ulaşabiliriz ve unutmayın ki basit ama etkili adımlarla dönüşümü tetikleyebiliriz.