Almanya’da Würzburg Üniversitesi’nden bilim insanlarının dünya çapında demokrasilerin gelişimiyle ilgili yürüttüğü araştırmada Türkiye ‘ılımlı otokrasiler’ arasında yer aldı.
Araştırmada ülkelerin demokratiklik ölçeği sırasıyla ‘işleyen demokrasi’, ‘eksik demokrasi’, ‘melez rejimler’, ‘ılımlı otokrasi’ ve ‘sert otokrasi’ olarak sınıflandırılıyor.
1900’lü yıllardan bu yana 175’i aşkın ülkedeki yönetim şekilleri ve demokrasi kalitesindeki değişimleri mercek altına alan ‘Demokrasi Matriksi‘nin 2019 yılı verilerine göre Türkiye, 2012-2019 döneminde en keskin düşüş gözlenen ülkeler arasında gösterildi. 2012’de ‘eksik demokrasi’ olarak sınıflandırılmasına rağmen hızlı demokratikleşme gösterdiği belirtilen Türkiye, 2019’da ise ‘ılımlı otokrasi’ seviyesine geriledi.
‘Eksik demokrasi’den ‘ılımlı otokrasi’ye gerileyen ülkeler arasında en belirgin örnekler olarak Türkiye’nin yanında Sırbistan, Macaristan, Brezilya ve Hindistan gösterildi. Türkiye matrikste 179 ülke arasında 140’ıncı sırada yer aldı.
Dünya genelinde düşüş var
Araştırmaya göre dünya genelinde demokrasilerin kalitesinde de düşüş kaydedildi. Dünya nüfusunun yarıya yakınının ‘demokratik rejimler’de, sadece dörtte birinin ‘demokrasiler’de yaşadığı belirtildi.
Araştırmadaki sınıflandırmaya göre ele alınan 179 ülkeden 83’ü ‘demokrasi’ statüsüne sahipken ‘eksik demokrasi’lerin sayısı 46, ‘işleyen demokrasi’lerin sayısı 37 olarak belirlendi.
55 ülke ‘otokrasi’yle yönetilirken ‘ılımlı otokrasi’lerin 34, ‘sert otokrasi’lerin 21 ülkede geçerli olduğu kaydedildi. Hem demokratik hem otokratik ögeleri barındıran ‘melez rejimler’in sayısı ise 41 olarak belirlendi.
Hangi ülkeler nasıl sınıflandırıldı?
Ağırlıklı olarak Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, ABD, Japonya, Kanada gibi sanayi ülkeleri ‘işleyen demokrasiler’ arasında sayılırken; Polonya, Kıbrıs, Hırvatistan, Malta, Bulgaristan gibi Avrupa ülkeleri ‘eksik demokrasi’ olarak sınıflandırıldı.
Çok sayıda Afrika ülkesi, Bosna-Hersek, Ukrayna, Irak, Ürdün, Pakistan gibi ülkeler ‘melez rejim’, Türkiye’nin yanısıra çeşitli Afrika ülkeleri, Rusya, İran, Mısır, Afganistan, Cezayir gibi ülkeler ‘ılımlı otokrasi’ sınıfında yer aldı.
Skalanın en altındaki ‘sert otokrasi’ sınıflandırmasındaysa Birleşik Arap Emirlikleri, Azerbaycan, Libya, Çin, Kuzey Kore, Suriye ve Suudi Arabistan gibi ülkeler bulunuyor.
Kapsamlı araştırmada temel demokratik kurumların işleyişi, özgürlükler, siyasi ve toplumsal eşitlik, siyasi karar alma mekanizmalarına katılımın yanısıra; yolsuzluk, şiddet seviyesi ve sosyo-ekonomik koşullar gibi dış etkenlerin de ölçüt alındı.
Alman Bertelsmann Vakfı’nın nisan ayında yayınladığı ‘Dönüşüm Endeksi‘nde de Türkiye ilk kez ‘ılımlı otokrasi’ olarak sınıflandırılmış, raporda 137 ülke arasında 77’nci sırada gelen Türkiye için ‘de facto diktatörlük’ nitelendirmesi yapılmıştı.