EMRE ZOR
ABD’de, sosyal medya platformu TikTok’un, Çin merkezli çatı şirketi ByteDance’in uygulamadaki kullanıcı verilerini Çin hükümetiyle paylaşacağı ve ülke lehine propaganda yapacağı yönündeki endişeler sürüyor.
TikTok’u, ulusal güvenliği tehlikeye attığı gerekçesiyle federal kurumlardaki resmi telefonlardan kaldıran ABD, uygulamayı ülke çapında yasaklamayı da planlıyor.
Endişeler üzerine Kanada, Avrupa Birliği (AB) ve Danimarka da resmi cihazlardan TikTok uygulamasını kaldırma kararı aldı.
Çin Dışişleri Bakanı ise kişisel verilerin tehlikede olmadığını söyleyerek, ABD’yi yanlış bilgi yaymakla suçladı.
YouTube, Twitter, Facebook ve Instagram gibi çok sayıda popüler sosyal medya platformunun ülke çapında yasaklı olduğu Çin, daha önce ABD’nin devlet gücünü kötüye kullanarak yabancı şirketleri engellemeye çalıştığını belirtmişti.
Peki ABD’nin tavrı ne? TikTok ne tepki verdi? Hakikaten güvenlik riskleri var mı? Altı soru-cevapla ele aldık:
1. TikTok uygulaması neden endişe yaratıyor?
FBI ve Federal İletişim Kurumu, ByteDance’in uygulamadaki arama geçmişi, konum ve biyometrik tanımlayıcılar gibi kişisel verileri Çin hükümetiyle paylaşabileceği konusunda uyarı yapmıştı.
Çin’in 2017’de çıkardığı yasaya göre, şirketler ülkenin ulusal güvenliğine ilişkin tüm verileri hükümete aktarmakla yükümlü. TikTok’un veri aktardığına dair henüz bir kanıt yok. Ancak, diğer platformlar gibi, çok sayıda kullanıcı verisi toplaması endişe yaratıyor. Ayrıca Aralık’ta BuzzFeed News ve Financial Times’tan birer gazetecinin verilerine erişen dört ByteDance çalışanının işten çıkarılması bu endişeleri artırdı.
Geçen hafta, FBI Direktörü Christopher Wray, ‘‘Ne de olsa bu uygulama Çin’in kontrolünde ve bana göre ulusal güvenliğe ilişkin alarm veriyor’’ dedi.
2. ABD nasıl tavır aldı?
Eski Başkan Donald Trump, 2020’de ByteDance’i ABD’deki varlıklarını satmaya zorladı ve TikTok’u App Store’dan kaldırmaya çalıştı. Ancak mahkemeler bu yönde karar vermedi. Başkan Joe Biden ise konuya ilişkin detaylı soruşturma başlattı ve şirketle ulusal güvenlik endişelerini giderecek bir anlaşma zemini aradı.
Kongrede bazı senatörler, yabancı yatırım paneli başkanı ve Hazine Bakanı Jerry Moran’a bir mektupla taleplerini iletti. Senatörler, TikTok’un ABD’deki faaliyetleri ile çatı şirketi ByteDance’in ilişkisine dair soruşturmaların hızlandırılmasını, katı kısıtlamaların uygulanmasını ve gerekirse şirketlerin ayrılmasını istedi. Bu aralar milletvekilleri, TikTok’a ulusal çapta yasak getirebilmesi için Biden yönetiminin yetkilerini genişletmeye çalışıyor.
3. TikTok şimdiye kadar hangi ülkelerde, nasıl yasaklandı?
Britanyalı yetkililer, geride bıraktığımız hafta, güvenlik gerekçesiyle TikTok’un resmi cihazlardan kaldırılacağını söyledi. Daha önce Kanada, Belçika, Danimarka ve AB’nin yürütme organından da aynı karar çıkmıştı. Geçen ay Beyaz Saray, tüm federal kurumlara resmi telefonlarından TikTok’u kaldırması için 30 gün tanımıştı. ABD’de meclis ve eyaletlerin yarısında devlete bağlı cihazlarda TikTok yasaklı.
4. TikTok yasaklamalara nasıl tepki veriyor?
TikTok sözcüsü Maureen Shanahan, şirketin ulusal güvenlik açığına karşı bağımsız denetim yoluyla ABD kullanıcı veri ve sistemlerinin şeffaf biçimde koruduğunu söyledi.
TikTok ülke çapında bir yasaktan kaçmaya çalışıyor. Bunun için haziranda ABD’deki kullanıcılardan gelen tüm verileri Silikon Vadisi şirketi Oracle’ye yönlendireceğini söyledi. Ancak sosyal medya platformu, yedek verileri ABD ve Singapur’daki sunucularında tutuyor. Kendi sunucularından ABD’deki kullanıcı verilerini sileceğini belirtse de bunun için net bir tarih vermedi.
TikTok’un CEO’su Shou Zi Chew, gelecek hafta şirketin gizlilik, veri güvenliği ve Çin hükümetiyle bağlantısına ilişkin mecliste enerji ve ticaret komitesine ifade verecek.
ByteDance ise Çin merkezli değil uluslararası bir şirket olduğunu kanıtlamanın peşinde. TikTok’un Avrupa’daki siyasi işlerden sorumlu Başkan Yardımcısı Theo Bertram, ‘‘ByteDance Çinli bir şirket değil’’ diye tweet atarak bu duruşu destekledi. Bertram ayrıca, şirket hisselerinin yüzde 60’ının küresel yatırımcılar, yüzde 20’sinin çalışanlar, kalan yüzde 20’sinin de kurucularında olduğunu söyledi.
5. Güvenlik riskleri var mı?
Evet, fakat kimine göre güvenlik riski TikTok’la sınırlı değil. Örneğin gizlilik savunucuları, diğer teknoloji şirketlerinin de kullanıcı verilerini sömüren veri toplama sistemlerinin bulunduğunu vurguluyor.
Dijital haklar savunucusu kâr amacı gütmeyen kuruluş Fight for the Future’ın yöneticisi Evan Greer, ‘‘Siyasiler hakikaten vatandaşlarını korumayı amaçlıyorsa, önce tüm şirketler için fazla kişisel veri toplamayı engelleyecek bir gizlilik yasasını tartışmalı’’ dedi ve siyasilerin tutumunu eleştirdi: ‘‘Aksi takdirde işlevsiz, yabancı düşmanlığını köpürten gösterişlerin kimseye faydası olmayacak.“
John Hopkins Üniversitesi Bilgi Güvenliği Enstitüsü Yürütme Direktörü Anton Dahbura ise TikTok’a ilişkin endişeleri haklı bulduğunu söyledi: ‘‘TikTok kullanıcıları ‘yabancı ülkeler benim verilerimi ne yapsın’ diyor ama durum bundan daha karmaşık. ABD hakkında önemli bilgiler nükleer santrallerden ya da askeri kamplardan ibaret değil. Gıda, finans, üniversitelere kadar birçok sektör işin içinde.’’
6. Daha önce yasaklanan teknoloji şirketi oldu mu?
ABD geçen yıl, Çin şirketleri Huawei ve ZTE’nin telekomünikasyon cihazları ve güvenlik kamerası sistemlerinin satışını ‘ulusal güvenlik‘ gerekçesiyle yasakladı. Ancak internet üzerinden ulaşılabilen bir uygulamayı yasaklamak ürün yasaklamaktan daha zor.
İnsan hakları savunucuları, TikTok yasağının, ABD anayasasındaki özgürlükleri ihlal edeceği görüşünde.
