Pfizer, AstraZeneca ve Moderna gibi firmaların ürettiği aşılara erişimi kısıtlı olan gelişmekte olan ülkeler, Covid-19 salgınını sona erdirmek için umutlarını Çin’in CoronaVac aşısına bağlarken, Çinli Sinovac firmasının geliştirdiği aşıya dair Brezilya’da açıklanan yüzde 50’lik etkinlik verisi cevaptan çok sorulara yol açtı.
Türkiye’nin de 50 milyon doz sipariş verip bugün itibariyle uygulamaya başladığı CoronaVac aşısına dair oldukça farklı dört sonuç açıklandı.
Ne kadar etkili?
Türkiye’deki araştırmacılar aşının etkinliğinin yüzde 91.25 olduğunu açıkladı. Türkiye’deki deneyler 10 bine yakın katılımcıyla düzenlendi, ancak etkinlik verisi 1322 kişiden elde edilen sonuçlara dayanıyor.
Endonezya’da yüzde 65 olarak açıklanan etkinlik oranı yaklaşık 1600 kişinin katıldığı deneyler sonucunda elde edildi.
Brezilya’da ise araştırmacılar aşının semptomatik vakaları önlemede yüzde 50.4 etkili olduğunu açıkladı. Bu etkinlik oranı aşının düzenleyici kurum onayı alması için gereken eşiği ancak geçebilse de, geçen hafta açıklanan yüzde 78’in oldukça altında bulunuyor.
Brezilya, yaklaşık 13 bin katılımcıyla şimdiye kadarki en kapsamlı deneyleri yaptı.
Neden farklı oranlar?
Uzmanlara göre etkinlik oranını etkileyebilecek faktörler arasında, deneyin büyüklüğü, hasta kriteri, aşı yapıldıktan sonra yapılan gözlemlerin süresi, hedef gruplar ve denemelerin düzenlendiği yerlerde virüsün tekrarlama sıklığı yer alıyor.
Brezilya’da vakaların deneylerin yapıldığı diğer yerlere kıyasla daha hızlı yayılması ve ülkedeki deneylerin sağlık çalışanlarına odaklanması, denemelerde daha hafif vakaların çıkmasına yol açarak etkinliğin düşmesine neden olmuş olabilir.
Brezilya’daki araştırmacılar, yeni açıklanan daha düşük etkinlik verisinin (yüzde 50.4) tıbbi yardıma ihtiyacı olmayan çok hafif semptomları kapsadığını, daha önceki verinin (yüzde 78) ise tıbbi yardıma ihtiyaç duyacak kadar semptom gösteren hastalara dayanarak açıklandığını belirtti.
Hedef gruplara etkisi
Brezilya, deneyleri sadece sağlık çalışanlarıyla düzenlerken, Türkiye ve Şili hem sağlık çalışanları, hem de halkın kalanından katılımcılarla yaptı. Endonezya ise sadece genel halkla düzenledi.
Reuters’a konuşan bir yetkili, sağlık çalışanlarının hafif semptomlara karşı daha tetikte olduğunu ve bunları halkın kalanına kıyasla daha erken fark ederek bildiriyor olabileceğini belirtirken, Sinovac’ın bunu Brezilya’da etkinlik oranının son deneylerde yüzde 50’nin altında çıkmasının nedenlerinden biri olarak gördüğünü söyledi.
Kaynağa göre, oldukça hassas Covid-19 testlerinden alınan yanlış pozitif sonuçlar da veriyi olumsuz etkilemiş olabilir.
Uzmanlar nasıl yorumluyor?
Uzmanlar, tüm veri türleri açıklanmadığı için etkinlik oranını yorumlamanın zor olduğunu ifade ediyor.
Britanya’nın Warwick Üniversitesi’nde virolog ve profesör olan Lawrence Young, “Bu durum verileri, değerlendirmeden geçen bilimsel dergiler yerine basın duyurusuyla açıklamadaki sıkıntıların altını çiziyor” dedi.
East Anglia Üniversitesi’nde tıp profesörü olan Paul Hunter, dozların iki haftalık aralarla veriliyor olmasının çok kısa olduğunu ve düşük gelen etkinlik verisini etkileyebileceğini söyledi.
Sonuçları birleştirmek mümkün mü?
Sinovac, deneylerin planının ülkelere özgü olmadığını belirtirken, sonuçların aşının güvenli ve etkili olduğunu kanıtlamak için yeterli olduğunu açıkladı.
Uluslararası Aşı Enstitüsü’nin aşı araştırma grubu başkanı Jerome Kim, farklı deneylerden elde edilen verileri birleştirmenin mümkün olduğunu ancak bunun için istatistiksel bazı manipülasyonların gerekebileceğini belirtti.
Kim, “Bu, sonuçların açık bir şekilde yorumlanmasından ödün verilmesi demek olabilir ve düzenleyici kurumlar tarafından verinin kabul edilmesi ihtimalini etkileyebilir” dedi.
Endişe duyuluyor mu?
Türkiye ve Endonezya, toplu aşılamaya bu hafta başlanmasını onaylarken, Endonezya’nın cumhurbaşkanı aşılamayı teşvik etmek için dün ilk doz aşıyı oldu.
Filipinler devlet başkanı, Çin’de üretilen aşının ABD ve Avrupa’da geliştirilen aşılar kadar iyi olduğunu söyleyerek ülkesinin bu aşıyı alma kararını savundu.
Brezilya’da CoronaVac aşısının kullanıp kullanılmayacağına Cumartesi günü karar verilecek.
Farklı oranlara sahip tek aşı değil
AstraZeneca ve Oxford Üniversitesi’nin ortak geliştirdiği aşıya dair de iki farklı başarı oranı açıklandı.
Aşının iki dozunu alan yetişkin katılımcılarda etkinlik oranı yüzde 62 olarak açıklanırken, 55’ten yaşlı olmayan küçük bir grup katılımcıya uygulanan aşı yüzde 90 başarı oranı gösterdi.
Ortalama olarak aşı Britanya ve Brezilya’daki son aşama deneylerde vakaların yüzde 70’ini önledi.
Çin’in devlet destekli Sinopharm şirketinin iştirakinin geliştirdiği aşının da Çin’de yüzde 79.34 etkinlik gösterdiği açıklanırken, bu rakam Birleşik Arap Emirlikleri’nde öncü verilere dayanarak açıklanan yüzde 86 etkinlik oranının altında.
