Suriye sınırında dün bir uçağın düşmesi, Türk-Rus ilişkilerinde Soğuk Savaş’tan bu yana en gergin günün yaşanmasına neden olurken ikili ilişkilerin akıbetini de bıçak sırtı bir noktaya getirdi.
Sabah saatlerinden gelen haberin üstünden çok geçmeden uçağın ‘Türkiye hava sahasını ihlal ettiği’ gerekçesiyle Türk F16’ları tarafından vurulan bir Rus jeti olduğu anlaşıldı.
TSK, uçağın ikazlara aldırış etmediği için hedef alındığını açıkladı. Buna karşılık Moskova, ilk başta, uçağın Türkiye değil Suriye hava sahasında vurulduğunu savunmakla birlikte ‘temkinli’ denebilecek bir yaklaşım sergiledi.
Ancak ilerleyen saatlerde, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin öyle ağır konuştu ki hem gerilim zirveye çıktı hem de ikili ilişkilerin akıbetine dair soru işaretleri oluştu. Putin, Türkiye’yi ‘terör işbirlikçisi‘ olmakla suçlamakla kalmadı, “Sırtımızdan hançerlendik” dedi ve ‘ciddi sonuçlar doğacağını’ söyledi.
Akşam olduğunda, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, bugün yapacağı Türkiye ziyaretini iptal etmiş, Rusya Türkiye’yle askeri ilişkilerini askıya almış, Rusya’nın önde gelen tur şirketlerinden biri Türkiye programlarını durdurmuştu. Dahası Moskova Türkiye’ye karşılık vermenin kaçınılmaz olduğunu duyurdu.
Tüm bu söylenenler ve olup bitenler karşısında gün boyu ‘gık’ı çıkmayan Türkiye’de gözler Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın konuşmasına çevrildi. Ancak Erdoğan da Putin’in ağır suçlamalarına yanıt vermekten kaçındı. Dahası Rus uçağından ‘aidiyeti belli olmayan uçak‘ diye bahsetmeyi, konuşması boyunca ‘Rus’ ya da ‘Rusya’ kelimelerini ağzına bile almamayı tercih etti.
Gün bittiğinde Türk-Rus ilişkileri nereye savrulacağı belirsiz bir noktadaydı.
Diken, sadece Ankara ve Moskova’da değil AB ve ABD’de de yankılanan Türk-Rus ilişkilerinde son dönemin en gergin gününü tüm yönleriyle aktardı. İşte satırbaşları:
Gün boyu yaşanan gelişmeler kronolojik olarak şöyle:
Askeri yetkili: Bir uçak Suriye sınırında ihlal yaptı, uyarılara uymayınca vuruldu
Sabah saat 09:45 civarında haber ajanslarına Hatay’ın Yayladağı bölgesinde bir uçağın düşürüldüğü bilgisi düştü. Reuters’a konuşan askeri bir Türk askeri yetkili, uçağın, sınır ihlali yapması ve uyarılara uymaması üzerine Türk F16’ları tarafından vurulduğunu söyledi. Bu bilgiyi doğrulayan cumhurbaşkanlığı kaynaklarının TSK’dan önce açıklama yapması dikkat çekti.
Moskova, düşürülen uçağının sınır ihlali yaptığını reddetti
Uçağın Rusya’ya ait olduğu iddiaları üzerine Moskova’dan yapılan açıklamada, “Çok açık görünüyor ki uçağımız Suriye sınırları içerisinde seyrediyordu” denildi.
TSK, vurulan uçağın sınır ihlali yaptığında ısrarlı; uçağın iz analizi de paylaşıldı
TSK’dan konuyla ilgili yapılan ilk açıklamada, “Türk Hava Sahasını ihlal eden milliyeti bilinmeyen bir uçak defalarca (beş dakika içerisinde 10 kez) ikaz edilmesine rağmen Türk Hava Sahasını ihlal etmiştir” ifadeleri kullanıldı.
Kremlin sözcüsü: Uçağımızın düşürülmesi çok ciddi bir olay
Kremlin sözcüsü uçağın düşürülmesinin ‘çok ciddi bir olay‘ olduğunu söylemesine rağmen, bir sonuca varmak için erken olduğunu söyledi.
Putin ‘çok ağır’ konuştu: Terör işbirlikçileri tarafından sırtımızdan bıçaklandık
Rusya lideri, Ankara’ya ağır suçlamalar yönelttiği konuşmasında, “Terör işbirlikçileri tarafından sırtımızdan bıçaklandık. Bugünkü trajik olayın, Rusya-Türkiye ilişkileri üzerinde ciddi sonuçları olacak” dedi.
Moskova’dan nota
Moskova’daki Türk savunma ataşesi de Rus dışişlerine çağrıldı ve protesto notası verildi.
Davutoğlu: Uyarılara rağmen sahalarımızı ihlal edene tedbir almak görevimiz
Putin’le eş zamanlı Ankara’da konuşan Davutoğlu ise, “Sahalarımızı ihlal edene tedbir almak görevimiz” demekle yetindi.
Putin’in ‘ağır’ sözlerine karşılık Ankara’dan ‘tık’ yok
Putin’in açıklamasının üzerine ‘buz kesen‘ Ankara’da Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve Başbakan Ahmet Davutoğlu dahil hiçbir yetkili ağzını açmadı.
Ankara hareketli: ABD, Rusya, Fransa, Çin, Britanya elçileri dışişlerine çağrıldı
Putin’in açıklamaları sonrası ilk olarak Birleşmiş Millerler Güvenlik Konseyi’nin daimi üyelerinin Ankara’daki büyükelçileri, uçak kriziyle ilgili bilgilendirme yapmak için dışişleri bakanlığına çağrıldı.
DHA’ya konuşan Türkmen komutan: Rus pilotları paraşütle inerlerken vurduk
Doğan Haber Ajansı’na konuşan bir Türkmen komutan, Türkiye’nin vurduğu Rus jetindeki iki pilotu öldürdüklerini açıkladı.
İlk darbe turizme: En büyük Rus turizm şirketlerinden biri turlarını durdurdu
Rusya, Putin’in açıklamaları sonrası krizin büyüyeceğini gösterdi. En büyük Rus turizm şirketlerinden biri Türkiye’ye turlarını durdurma kararı aldı.
Putin, borsayı da sarstı: Kayıp yüzde 4.39
Putin’in ağır suçlamaları Ankara’yı olduğu gibi borsayı da sarstı. Gün sonu kaybı yüzde 4.39’u buldu.
Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov, Türkiye ziyaretini iptal etti
Ve merakla beklenen sorunun yanıtı belli oldu. Rusya Dışişleri Bakanı Serget Lavrov, uçak krizinin ardından Türkiye ziyaretini iptal ettiğini açıkladı.
Suriye’den ilk yorum: Türkiye’nin terörizme verdiği desteği gösteriyor
Rusya’nın müttefiki Suriye de, Putin’in açıklamasına benzer bir yorum yaparak uçağın düşürülmesini “Türkiye’nin terörizme verdiği desteği gösteriyor” diye yorumladı.
‘NATO müttefiği’ ABD oralı olmadı: Bu mesele Türkiye ile Rusya arasında
Krizle ilgili ABD kanadından ilk açıklama ABD önderliğindeki IŞİD karşıtı koalisyonun sözcüsü albay Steve Warren’dan geldi. Amerikalı albay, “Bu olay Rusya ve Türkiye hükümetleri arasındadır. (ABD koalisyonunu) ilgilendiren bir konu değildir” dedi.
Rusya’da Twitter’ın gündemi tek: ‘Terörist Türkiye’
Ankara’yla Moskova arasındaki kriz Twitter’a da yansıdı. Ruslar Putin’in ‘Sırtımızdan bıçaklandık‘ sözleriyle birlikte Türkiye’yi suçlayan çizimler ve yorumlar paylaşmaya başladı.
Türk yetkili: Rus pilotlar sağ, teslim almaya çalışıyoruz
Türkmen yetkililerin aksine bir Türk yetkili, iki pilotun da sağ olduğunu savundu.
Çeçen lider Kadirov’dan Türkiye’ye tehdit, Rusya’ya mesaj: Emirlerinizi bekliyoruz
Türkiye’ye bir tepki de Çeçen lider Ramazan Kadirov’dan geldi. Türkiye’yi tehdit eden Kadirov, “Güçlü ve eğitimli binlerce gönüllümüz var. Her an emir bekliyoruz. Rusya’nın gerçek vatanperverlerinin neler yaptığını göreceksiniz” mesajını verdi.
Rus gazetesinin yorumu: Erdoğan’ın sabotajı
Rusya’nın önde gelen gazetelerinden Kommersant’ta yayınlanan bir analizde, Türkiye’nin Suriye sınırında bir Rus uçağını düşürmesiyle iki ülke ilişkilerinin birdenbire gerilmesi ‘Erdoğan’ın sabotajı’na yoruldu.
Putin’in sözcüsü: Türkiye’ye karşılık vermemiz kaçınılmaz
Putin’in Sözcüsü Dimitri Peskov da, şu anda Türkiye’ye karşılık olarak uçak seferlerinin ya da doğalgaz sevkiyatının durdurulmasının veya askeri bir yanıt düşünülmediğini söyledi ama ekledi: “Bu dostane olmayan adıma bir cevap vermemiz kaçınılmaz.”
Erdoğan, Putin’in ‘Terör işbirlikçisi’ suçlamasına karşılık tek kelime etmedi
Erdoğan, Putin’in açıklamalarından birkaç saat sonra kameralar karşısına çıkt ama yanıt vermediği gibi konuşması boyunca ‘Rus’ ya da ‘Rusya’ kelimelerini de ağzına almadı.
Moskova’dan manidar açıklama: Rusya’da 86 bin Türkiye vatandaşı yaşıyor
Rusya’dan manidar bir açıklama yapıldı. Rusya Federal Göçmen Servisi Başkanı Konstantin Romodanovski resmi kayıtlara göre 86 bin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşının yaşadığını duyurdu.
Obama’dan ilk yorum: Türkiye ve Rusya’ya doğrudan iletişime geçmeli
ABD Başkanı Barack Obama da krizle ilgili ilk mesajında tarafların doğrudan iletişime geçmesini tavsiye etti. Obama, Türkiye’nin hava sahasını koruma hakkı olduğunu belirtti.
NATO’dan Türkiye’ye dayanışma mesajı: Rus uçağı Türk hava sahasını ihlal etti
Türkiye’nin acil çağrısı üzerine toplanan NATO’nun genel sekreteri Jens Stoltenberg Türkiye’nin verdiği bilgilerin müttefiklerinden gelen bilgilerle uyuştuğunu ifade etti.
ABD’den Türkiye’ye dolaylı destek: Rusya, günlerdir Türkmen bölgelerini vuruyordu
Reuters’e konuşan Amerikalı yetkililer, krizle ilgili Türkiye’ye dolaylı bir destek vererek, Rus jetlerinin son günlerde Suriye’de Türkmenlerin yaşadığı bölgeleri vurmaya başladığını söyledi.
Rusya, ‘Bir pilot, bir askerimiz’ öldü deyip Türkiye’yle askeri ilişkileri askıya aldı
Son olarak Rusya genelkurmay başkanlığından yapılan açıklamada, uçağın düşürülmesinin ardından Türkiye’yle tüm askeri temasların askıya alındığı duyuruldu. Açıklamada, uçak vurulduktan sonra paraşütle atlayarak kurtulan iki pilottan biri ve kurtarma çalışmalarına katılan bir askerin öldürüldüğü belirtildi.