Reuters ajansının analizine göre Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın askeri müdahalelerine ve Rusya’yla işbirliğine karşı ABD’nin duruşunu sertleştirmesi beklendiği için Demokrat aday Joe Biden’ın ABD başkanı seçilmesi halinde Türkiye diğer ülkelerden daha fazla kaybedecek.
Reuters’a konuşan yatırımcı ve analistler, Biden başkanlığındaki Beyaz Saray’ın, Rus yapımı S-400 füzelerinin satın alınmasıyla ilgili Türkiye’ye yönelik yaptırım tehditleri için tetiğe basma ihtimalinin, değer kaybetmekte olan lirayı bilhassa kırılgan hale getirdiğini belirtiyor.
ABD Dışişleri Bakanlığı ve Pentagon, S-400 hava savunma sistemlerinin geçen haftaki test atışına şiddetle tepki göstermişti. Önde gelen ABD’li Cumhuriyetçi ve Demokrat senatörler, yaptırım getirilmesi çağrısında bulunmuştu. Söz konusu yaptırımlar Türkiye ekonomisi için sorun yaratabilir.
Erdoğan ise gelebilecek yaptırımların muhtemel etkilerini önemsiz görerek, karşı yaptırım sözü vermişti.
Analize göre, Moskova’nın 2019’un ortalarında Türkiye’ye silahları göndermesinden bu yana Amerikan tehditleri inandırıcılığını yitirdi. Çünkü ABD Başkanı Donald Trump, görüşmelerin sorunu çözeceğini umduğunu söyleyerek düzenli olarak görüştüğü Erdoğan’ı cezalandırmaya karşı direnç gösterdi.
Reuters analistleri, Erdoğan’ın, Suriye, Libya, Doğu Akdeniz ve bu ay Dağlık Karabağ’da askeri güç gösterisinde bulunmak için Trump ile yakın ilişkilerini güçlendirerek ABD’nin son yıllarda bölgeden çekilmesi sonrası oluşan bazı boşlukları doldurduğunu belirtti.
Ancak son kamuoyu yoklamalarında önde giden Biden’ın 4 Kasım’daki başkanlık seçimlerini kazanması halinde bu ilişkiler gerilebilir.
Biden, aralık ayında, “Otokrat” dediği Erdoğan’a yönelik yeni bir yaklaşımı benimseyerek Türkiye’nin Rusya ile yakın işbirliğine tepki göstermişti. Biden’ın söz konusu açıklamaları Ankara’dan sert eleştiriler almıştı.
Biden, son zamanlarda özellikle bu konu hakkında çok az şey söyledi ve seçim çalışmaları süresince açıklama talebine yanıt vermedi. Biden’ın platformu, ‘tüm NATO ülkelerini demokratik bir ittifakın üyeleri olarak sorumluluklarını yeniden üstlenmeye’ çağırdı.
Yatırımcılar, bu yıl yüzde 24 düşüşle tüm zamanların en düşük seviyesini gören liranın Biden riskini kısmen yansıttığını söylüyorlar.
Lira cinsi varlıklardaki herhangi bir belirgin toparlanma, Beyaz Saray’ın Türkiye’ye yaptırım uygulayıp uygulamayacağı ve muhtemelen bu yaptırımların nasıl olacağı konusunda karar vereceği oylama sonrasına kadar ertelenebilir.
Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) baş bölgesel ekonomisti Roger Kelly’nin değerlendirmesi şöyle: “Biden’ın zaferi, ABD yaptırımları riskini kesinlikle artıracak … Ve elbette, pandeminin olumsuz etkilediği istikrarsız finansal piyasaya geri dönme endişesi yaşayacaksınız.”
Liradaki değer kaybı, çoğunlukla Merkez Bankası’nın (MB) tükenen döviz rezervlerinden, çift haneli enflasyondan ve Moody’s’in ödemeler dengesi riski olarak belirttiği durumdan kaynaklanıyor.
Öte yandan ABD seçimleri yaklaşıyor. Liradaki son dönemdeki satış baskısı Biden’ın anketlerde 10 puana yakın önde gözüktüğü temmuz ayında başladı.
Bazı yatırımcıların açıklamalarına göre bu yıl Türk tahvil ve hisse senetlerinden 13.5 milyar dolar çekilmesinden sonra özellikle MB’nin politika faiz oranını artırmaya başlamasıyla Türkiye’ye yatırım yapmak için iyi bir neden var.
Ancak şimdi tekrar gündemde olan S-400 yaptırımları bazı iyimserlerin ikinci kez düşünmelerine neden oluyor.
Los Angeles merkezli TCW’de gelişen piyasalar araştırma başkanı Blaise Antin, “TL’ye sahip olmanın gerekçeleri var. Bazı dalgalanmalar arasında dolaşmak zorunda kalabilirsiniz, ancak epeyce kötü haber zaten fiyatlandırıldı” dedi.
Antin, Biden’ın iktidarı halinde “Erdoğan’ın Beyaz Saray’a geri dönüş kanalı büyük olasılıkla çok daha zayıf olsa da… Erdoğan pragmatik bir kişi. Bir değişiklik deneyeceğini umuyorum” dedi.
ABD’nin yeni yaklaşımı
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, bu ay herhangi bir ABD başkanıyla birlikte çalışabileceğini ancak Suriye’deki Kürt militan gruplara verilen desteğin sonlandırılması ve Fethullah Gülen’in iade edilmesi için yeni başkana baskı yapacaklarını söyledi.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, Dolar/TL’nin 8 seviyesine yükselmesini önemsemeyerek, Türkiye ekonomisinin bu yıl daralmadan kaçınacağı konusundaki beklentisini açıklamıştı.
Yabancıların elindeki Türk devlet tahvilleri beş yıl önceki yüzde 25 seviyesinden yüzde 3’e kadar düştü. Fon akışları, geçen ayki sürpriz faiz artışının ardından kısa bir sürede tersine döndü fakat planlanan S-400 testi haberleriyle yükseliş kısa sürdü.
ABD Temsilciler Meclisi’nin yüz milyarlarca dolar değerindeki savunma harcama tasarısı, Rusya ile iş yapan ülkeleri cezalandırmayı amaçlayan ABD’nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası (CAATSA) kapsamında Türkiye’ye yaptırımları içeriyor.
Senato, aralık ayına kadar bu tasarıyı onaylayıp Beyaz Saray’a gönderebilir ve Biden veya Trump’ın önümüzdeki yıl hafif veya sert yaptırımlar seçmesi için zemin hazırlayabilir. Washington geçen yıl Ankara’nın F-35 programına katılımını askıya almıştı.
Pictet Asset Management’ın üst düzey ekonomisti Nikolay Markov, Erdoğan’ın Türkiye’nin NATO üyeliğini ve hem Suriye hem de Libya’daki çatışmalarda Rusya’ya karşı muhalefetini herhangi bir ABD yönetiminin yapabileceklerine engel olarak gördüğünü belirtti.
Markov “ABD’nin bu bölgedeki ana müttefiki olarak Türkiye’ye güvenmesi gerekecek, böylece ABD Türkiye’ye karşı getirebileceği yaptırımlara bir sınır koyacak” dedi.
