Diken, tarihi referandumdan notları dakika dakika aktarıyor…
00.45 MHP’den ihraç edilen ‘Hayır’cı vekil Ümit Özdağ, Yüksek Seçim Kurulu önünde konuştu: “Başkanla görüştük. Bize görevlerini neden yapmadığını, üç aylık bir süre varken neden yeterince eğitim hizmeti veremediklerini izah eden bir açıklama yaptı. ‘Suç bizim değil, suç bunları mühürlemeyen siyasi parti temsilcilerinindir’ diyerek suçu siyasi partilerin üzerine attı. Ama netice olarak üzerinde damga ve mühür olmayan oy pusulasının kullanılması meşru değildir. Bunu yapamazlar çünkü herkesin elinde birçok kayıt var. Arabaların içerisinde damgalar basılıyor. Bir kişi ‘Artık yoruldum mühür vurmaktan’ diye şikayet ediyor. Özetle büyük bir yolsuzlukla karşı karşıya olan bir referandum sonucunu yaşıyor Türkiye. Ama bu iş bitmiş değil. Açıklanacak sonuçlar geçici. Siyasi partilerde bütün sandıkların ıslak imzalı tutanakları toplanıyor. İtirazlar yapılıyor ve yapılmaya devam edilecek. İnşallah sonuçta Türkiye halkın attığı gerçek oyun ne olduğunu öğrenecek. Türk milletine söz veriyoruz; sonuna kadar bunun mücadelesini vereceğiz. Atılan bir oyu dahi birilerine yedirtmeyeceğiz.”
Ümit Özdağ: Daha bunlar geçici sonuçlar..#YSKHesapVer pic.twitter.com/zAXbqCZxl9
— #TC Arslan Öztürk (@aozturk70) April 16, 2017
00.27 Referandum sonuçlarının netleşmesinin ardından Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın teşekkür ettiği Büyük Birlik Partisi (BBP) Genel Başkanı Mustafa Destici, halkın yüksek katılım göstermesinden duyduğu memnuniyeti dile getirerek, oylamada şaibe bulunduğu eleştirilerine tepki gösterdi: “Öncelikle ülkemiz ve milletimiz için hayırlı ve uğurlu olsun. Sonucu küçümsemek ya da tartışmaya açmak, milletimizin iradesine saygısızlık anlamına gelir. Burada açık ve net bir şekilde ‘Evet’ galibiyeti vardır. Ben bir kere daha milletimizin sağduyusunun galip gelmesinden ötürü milletimizin iradesinin tam olarak sandığa yansımasından dolayı milletimize şükranlarımı sunuyorum.”
00.10 Avrupa Komisyonu, referandumun ardından Türkiye’de uzlaşma ortamının yaratılmasını istedi: “Başa baş referandum sonuçlarının ve anayasa değişikliğinin geniş kapsamlı içeriğine bakıldığında, değişikliklerin uygulanmasında Türk yetkililere en geniş ulusal uzlaşının sağlanması çağrısı yapıyoruz.”
00.02 ABD dışişleri bakanlığı, referandum sonucunu takip ettiklerini, sonuçların doğrulanması ve AGİT’in ilk bulgularına ilişkin raporunu tamamlamasına kadar yorum yapmayacaklarını açıkladı.
23.35 Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Thorbjorn Jagland, referandum sonuçlarının netleşmesinin ardından Türkiye’yi dikkatli olmaya çağırdı.
Konuyla ilgili yazılı bir açıklama yapan Jagland şunları kaydetti: “Türkiye’de yönetim referandum sonucunda ortaya çıkan yakın sonucu göz önünde bulundurarak bundan sonra atılacak adımlar konusunda dikkatli olmalı. Hukukun üstünlüğü ilkesine uygun olarak yargı bağımsızlığının garanti edilmesi büyük önem taşıyor, Avrupa Konseyi bu süreçte Türkiye’ye destek olmaya hazır.”
23.30 ‘Evet’ çıktığını söyleyen Yüksek Seçim Kurulu (YSK) sandık kurulu mührü taşımayan oy pusulası ve zarfların dışarıdan getirilerek kullanıldığı kanıtlanmadıkça geçerli sayılmasına dair kararını savunarak, seçmenden kaynaklanan bir sorun olmadığını açıkladı: “Demokratik haklarını engellemeyi doğru bulmadık.”
Bu durumun daha önce en az üç seçimde yaşandığını söyleyen YSK, partilere veri akışının kesildiğine dair iddiaları da yanıtladı. “Sadece altı dakikalık bir kesinti yaşandı.”
23.10 CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu: “Sandığa gidip iradesini veyan eden tüm vatandaşlarıma teşekkür ediyorum. Koşullar eşit olmamasına karşın elimizden gelen tüm çabayı hukuk zemininde gösterdik. ‘Evet’i savunanlar hukuk kurallarının dışına çıktılar. Anayasalar toplumsal uzlaşı belgesidir. Hepimizin anayasası olacak. Bir grubun, bir partinin ya da bir kişinin değil. Toplumun en az yüzde 50’si buna ‘Hayır’ demiştir. Bu anayasa toplumsal uzlaşı metni değildir. YSK bu seçime şaibe düşürmüştür. Milletin kararına YSK gölge düşürmüştür. Referandumun meşruiyetini tartışmalı hale getirdiler.”
22.45 CHP Genel Başkan Yardımcısı Erdal Aksünger: “Güneydoğuda yüzde 50’de problem var. Oy hırsızlığının zemini yapılıyor.”
22.30 Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Huber Köşkü’nün bahçesinde yurttaşlara seslendi: “Bunlar hep bize patinaj yaptırdılar. Türkiye’nin önünde patinaj kalmadı. Türkiye muasır medeniyetler seviyesinin üzerine çıkacak, endişeniz olmasın. Türkiye çok daha büyük adımlar atacak. Biz projelerimle, uygulamalarımızla konuştuk. Biz yüzde 86’yla seçim yaptık. Böyle bir katılım var mı ya. YSK’ya ve sandıkta görev yapan yurttaşlara çok teşekkür ediyorum. Bunun yüzde 51.5’ini ‘Evet’ aldı. Bu neticeyi küçümsemeye çalışanlar var. Atı alan Üsküdar’ı geçti. Millete sopa gösterenler cevabını sandıkta aldı. İdam cezasını sayın Bahçeli ve sayın Yıldırım’la görüşeceğim. Kılıçdaroğlu da destekleyeceğini söylemişti. Desteklemezse bir halk oylaması da onun için yaparız.”
22.18 İstanbul’un Beşiktaş, Kadıköy ve Şişli ilçelerinde yurttaşlar, referandum sonucunu tencere-tava çalarak protesto ediyor.
Ülkenin sokaklarından tencere tava sesleri yükseliyor.
Bu sesi yükseltmeyecek miyiz?
— Güney Zeki Göker ★ (@gzekig) 16 April 2017
Bak burası Şişli oradan da yükseliyor sesler… pic.twitter.com/QFJPDKkUy4
— Güney Zeki Göker ★ (@gzekig) 16 April 2017
Bak burası Kurtuluş!
Umudunu kaybetme!
— Güney Zeki Göker ★ (@gzekig) 16 April 2017
22.10 Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan: “Sonuçların ülkemiz ve milletimiz için hayırlı olmasını diliyorum. Resmi olmayan sonuçlara 25 milyona yakın ‘Evet’ oyunun 1 milyon 300 bin oy farkla önde olduğunu göstermektedir. Değişikliğe destek yüzde 25’lerden buraya geldi. Güneydoğu ve Doğu’daki oy oranlarında yükseliş var. İlk defa sivil siyaset yönetimi değiştiriyor. 16 Nisan tüm Türkiye’nin zaferidir. Önceki tartışmalar geride kaldı, yeni bir dönem başlıyor. Bazı maddeler 2019’da yürürlüğe girecek. Bu Türkiye’nin geleceğine inşa ve ihya adımıdır.”
21.40 CHP Genel Başkan Yardımcısı Çetin Osman Budak, genel merkezin rakamlarına göre ‘Hayır’ oylarının yüzde 50.98 önde olduğunu ve manipülasyon yapıldığını öne sürdü.
Budak 21.00 sularında yaptığı açıklamada, şunları söyledi: “Şu anda YSK’nın açıkladığı sandıkların girildiği oran yüzde 70. Ama bakıyoruz televizyon kanallarına sadece Anadolu Ajansı’ndan alınan haberlerle seçimin bittiğinin duyurusunu yapıyorlar. Büyük bir manipülasyon bu, biz de ıslak imzalıların tamamını aldık, tamamı elimizde. Onun için bu itirazlar devam edecek. Şu anda bizim kendi kayıtlarımıza göre, Ankara genel merkezin kayıtlarına göre hayırlar önde. ‘Hayır’lar yüzde 50.98. Biraz önce görüştüm arkadaşlarımla, burada büyük bir manipülasyon yapılıyor. Bütün itirazlarımızı yapılıyor, onun için hiç kimse kuşkuya kapılmasın. Birincisi bu.”
Budak, ikinci konu olarak da YSK’nın maç devam ederken kural değiştirdiğini belirterek, şöyle konuştu: “Bu kabul edilebilir bir şey değil. Kanun var, seçim kanunu var. Net belli, mühürsüz oylar iptal edilir. Bunların iptal edilmeyeceği açıklanıyor. İki kendi genelgeleri var, genelgelerine aykırı bir tavır içindeler. Onun için bunların hepsi bu seçimin üzerine şaibe düşürmüştür. Bu saatten sonra yapılacak iş yine hukuka dayanarak itirazlarımızı net olarak yapmaktır. Antalya’da açık ara ‘Hayır‘lar önde. Bakıyoruz İstanbul, İzmir, Ankara önde. Nasıl oluyor böyle? Adana, Hatay’da aynı, Mersin öyle. Türkiye’nin bütün illerinde ya kafa kafaya ya büyük farkla hayırlar önde. Zaten mantık bunu gerektiriyor. Mantıklı, serinkanlı olmak lazım. Türkiye’de hukukun gereğini yapacağına inancımız tam ve sonsuz. O yüzden YSK’nın aldığı son dakika kararları da yargıya taşınacak. Bunların hepsi suçtur. Suçlular da cezalandırılacaktır. Eğer bu ülke hukuk devletiyse suçlular cezalandırılacaktır. Net olarak bunlar ifade etmek istiyorum.”
21.35 Başbakan Binali Yıldırım: “Gayrıresmi sonuçlara göre referandum ‘Evet’le neticelendi. Cumhurbaşkanımıza her zaman konuşma yaptığım yerden saygı ve sevgilerimi gönderiyorum. Teşekkür ediyorum. MHP lideri Devlet Bahçeli ve bütün teşkilatlarına teşekkür ediyorum. Çıkan bu sonucu halkımızın refahı ve huzuru için en güzel şekilde değerlendireceğiz. ‘Hayır’ diyenler de, ‘Evet’ diyenler de birdir.”
21.20 CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu, partisinin Merkez Yürütme Kurulu’nu (MYK) acil toplantıya çağırdı.
21.10 HDP Parti Sözcüsü Osman Baydemir: “Sandıklarda daha yüzde 9’luk bir açılma gerçekleşmemiştir. Hal böyleyken AA yüzde 99’unun açılmış olduğunu belirterek seçimlere şaibe düşürüyor. Bir ajans seçim sonucunu belirleyemez. YSK, seçim sonuçlarını bütün siyasi partilere online olarak aktarmak zorundadır. Bu aktarımda zaman zaman kesintiler olmaktadır. Seçim kanunu çok açık ve net ibare taşır: Mühürsüz oy pusulasının kullanıldığı her oy geçersiz sayılır. Şu soruyu soruyoruz: Mühürsüz ve hukuka aykırı olan pusulaların yüzde kaçı ‘Evet’tir, yüzde kaçı ‘Hayır’dır? Gizli oy açık saçım ilkesi ihlal ediyor.
Birleştirme işlemi yapılırken müşahitlerimiz uzaklaştırılmaya çalışıyor. 668 seçim sandığının sonuçları ile YSK’ya gönderilenler arasında fark vardır. Her geçen gün bu sayı artıyor. Ankara Ticaret Odası başta olmak üzere müşahitlerimiz baskı altında tutulmaktadır. Sandığa giren irade her ne ise, sandıktan çıkan ve kayıtlara giren irade aynı olmak zorundadır. Yapacağımız itirazlar sonuçlanmadan, seçim sonuçları kesinleşmiş olmaz. Islak imzalı tutanaklar mutlaka merkezimize ulaştırılsın. 668 ıslak imzalı tutanak seçim sonuçlarında bizim müşahitlerimizin aldığı ‘Evet’ ile ‘Hayır’ rakamları ile YSK’ya ulaşan sayılar aynı değildir.”
20.57 Ankara Sincan’da mühürsüz oy pusulalarına sandık başkanı tarafından mühür vurulduğu bir video paylaşıldı.
20.50 CHP’li vekil Erdoğan Toprak: “Kılıçdaroğlu bu sonuçların şaibeli olduğunu söylüyor.”
20.47 Referandum sonuçlarının büyük ölçüde netleşmesinin ardından yurttaşlar AKP İstanbul İl Başkanlığı önünde kutlama yapmaya başladı.
20.35 MHP lideri Devlet Bahçeli: “Yeni bir döneme girildi. Milletimiz büyük bir olgunluk içinde sandık başına gitmiş ve cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilmesine hür iradesiyle onay vermiştir. Bu çok önemli bir başarı, ihmal ve inkârı imkansız bir kazanımdır. Egemenliğin yegâne sahibi büyük Türk milleti ülkesinin geleceği hakkında son sözü söylemiş, istiklal ve istikbaline sahip çıkmıştır. Buna herkes saygı göstermek ve riayet etmek durumundadır.”
20.26 Cumhurbaşkanlığından yazılı açıklama: “Erdoğan, Bahçeli, başbakan ve BBP lideri Mustafa Destici’yi telefonla arayıp kutladı. Cumhurbaşkanı, başbakana ‘Türk milletinin sandıkta gösterdiği iradeden minnettarım’ dedi.”
20.25 HDP genel merkezi, Twitter hesabından açıklama yaparak, sonuca bakmaksızın sandıkların üçte ikisine itiraz edeceklerini açıkladı. HDP’ye göre 3-4 puanlık manipülasyon söz konusu.
Sonuç evet de çıksa hayır da, sandıkların 3'te 2'sine itiraz edeceğiz. Bize ulaşan veriler, 3-4 puan düzeyinde manipülasyona işaret ediyor. pic.twitter.com/X12CUOCjBL
— HDP (@HDPgenelmerkezi) April 16, 2017
20.21 CHP İstanbul Milletvekili Barış Yarkadaş: “Son YSK verilerine göre açılan sandık %76.24, ‘Evet’ %50.38, ‘Hayır’ %49.62.”
Son YSK VERİLERİ: açılan sandık %76,24 evet %50.38 –/ hayır %49,62
— Barış Yarkadaş (@barisyarkadas) April 16, 2017
20.20 HDP Sözcüsü Osman Baydemir, saat 21.30’da parti genel merkezinde açıklama yapacak.
20.19 MHP’den ihraç edilen Meral Akşener: “Bize gelen veriye göre yüzde 52 ile ‘Hayır’ önde. Sandıkların başından ayırlmayın. YSK’nın kararı skandaldır. İki vekil arkadaşımız itiraz ediyor.”
20.11 CHP’li vekil Erdal Aksünger: “YSK, 1,5 milyon geçersiz oyu geçerli saydı. Bu seçim daha bitmedi. Sandıkları terk etmeyin. Anadolu Ajansı seçimi bitmiş gibi gösteriyor. Kimse sandıklardan ayrılmasın. Biz de burada sabaha kadar takip edeceğiz. 2,5 milyon sorunlu oy var.”
20.03: ‘Hayır’cı eski MHP’li vekil Ümit Özdağ, YSK’nın mühürsüz pusula ve zarflardaki oyları da geçerli sayma kararına tepki gösterdi: “Bu iş daha bitmedi. YSK’ya girilen oy oranı Anadolu Ajansı’nın çok altında. CHP’den aldığım bilgiye göre, parti sandıkların yüzde 60’ına itiraz etti. YSK’nın kararını kabul etmek mümkün değildir. YSK’ya girilen oy oranı %68.”
YSK, sandık kurulu mührü taşımayan oy pusulası ve zarfların dışarıdan getirilerek kullanıldığı kanıtlanmadıkça geçerli sayılmasına karar vermişti.
19.55 43 ilde sandıkların tamamı açıldı.
19.48 Başbakan Binali Yıldırım, 21.00’de bir konuşma yapacak.
19.40 CHP İstanbul İl Başkanı Cemal Canpolat: “Bize gelen verilere göre İstanbul’da yüzde 54’le öndeyiz.”
19.30 Başbakan Yardımcısı Veysi Kaynak: “‘Evet’ önde ama beklediğimiz gibi değil.”
19.20 Taksim güvenlik gerekçesiyle araç trafiğine kapatıldı.
19.09 HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş ve HDP Hakkari Milletvekili Abdullah Zeydan’ın Edirne F Tipi Cezaevi’ndeki sandığından 123 ‘Hayır’, 12 ‘Evet’ oyu çıktı.
19.03 CHP, YSK’nın siyasi partilere veri akışını durdurduğunu duyurdu.
CHP Gençlik Kolları Genel Başkan Yardımcısı Eren Kurt, “YSK verileri girmiyor, Anadolu Ajansı yanlış veriler ile manipülasyon yaratma peşinde. Lütfen sandıkları bırakmayınız” dedi.
18.59 Türk Sanayici ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) ‘daha güçlü Türkiye için dayanışma’ istedi. TÜSİAD referandumun sona ermesinin ardından, “Şimdi daha güçlü Türkiye için toplumsal dayanışma içerisinde olmanın ve vakit kaybetmeden geleceğe bakmanın zamanıdır” dedi.
18.50 CHP Genel Başkan Yardımcısı Erdal Aksünger: “Referandumda hükümet lehine birçok yasadışı işlem yapıldı. Yine de ‘Hayır’ çıkacak.”
18.45 HDP seçmenlerine çağrı yaptı: “Anadolu Ajansı’nın manipülatif sonuçlarına itibar etmeyelim, sandık başlarından ayrılmayalım.”
18.40 CHP Genel Başkan Yardımcısı Bülent Tezcan, YSK’nın mühürsüz pusula ve zarflardaki oyları da geçerli sayma kararına tepki gösterdi: “Bu karar seçim meşruiyetini şüpheli duruma getirmiştir.”
YSK, sandık kurulu mührü taşımayan oy pusulası ve zarfların dışarıdan getirilerek kullanıldığı kanıtlanmadıkça geçerli sayılmasına karar vermişti.
18.39 MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin sandığındaki oyların 305’i ‘Hayır’, 57’si ‘Evet’, altısı da geçersiz.
18.36 Habertürk’e göre sandığa katılım oranı yüzde 86.
18.29 Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın oy kullandığı sandıktan 205 ‘Evet’, 146 ‘Hayır’, üç geçersiz oy çıktı. Başbakan Binali Yıldırım’ın oy kullandığı sandıktan 144 ‘Evet’, 175 ‘Hayır’, dört geçersiz oy çıktı.
CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun oy kullandığı sandıktaki oyların 295’i ‘Hayır’, 95’i ‘Evet’, yedisi de geçersiz.
18.15 CHP İstanbul Milletvekili Barış Yarkadaş, partisinin il başkanlarına gelen sonuçla televizyonlardaki sonuçların taban tabana zıt olduğunu belirtip sandıkları terk etmeme çağrısı yaptı.
18.01 YSK, anayasa değişikliğine ilişkin halk oylamasında oy verme işleminin tüm seçim çevrelerinde sona erdiği anlaşıldığından yayın yasağını saat 18.01 itibarıyla kaldırdı. Daha önce yayın yasağının 21:00’de biteceği açıklanmıştı.
17.50 Yüksek Seçim Kurulu’nun (YSK) sandık kurulu mührü taşımayan pusula ve zarfların dışarıdan getirildiği kanıtlanmadıkça geçerli sayılacağına ilişkin kararına tepki gösteren ‘Hayır’cı eski MHP’li vekil Ümit Özdağ referandumun iktidar lehine açıkça ‘manipüle edildiğini’ söyledi: “Bütün YSK üyeleri usülsüzlüğün önünü açıyor. Teker teker yargılanacaklar. Türk halkının almış olduğu karara başta YSK olmak üzere herkes saygı göstermelidir.”
17.28 Antalya’da oy kullanma kabinlerinde fotoğraf çeken ve bu fotoğrafları sosyal medyada paylaşan 59 kişi gözaltına alındı.
17.20 Diyarbakır’ın Silvan ilçesinde, oy kullanma işleminin bittiği saatlerde Hükümet Konağı’nın bitişiğindeki trafoya giren kedi, trafonun patlamasına neden oldu. Patlama nedeniyle yaklaşık 20 dakika ilçe geneline elektrik verilemedi.
17.35 YSK, sandık kurulu, il ve ilçe seçim kurulu başkanlarına yurttaşların sandıkların açılmasını izlemelerine yardımcı olunması için mesaj gönderdi.
SMS mesajında, “Oyların tasnif işlemlerinin vatandaşların, parti temsilcilerinin izlemesi için gereken önemlerin azami seviyede alınmasını sağlayın” dendi.
17.20 HDP ve CHP genel merkezleri sandıkları terk etmeme çağrısında bulundu.
Sandıklarda görevli arkadaşlarımız, sonuçlar kesinleşene ve Genel Merkezimizden bilgi iletilene kadar sandıkları terk etmeyelim #SandığıKoru
— HDP (@HDPgenelmerkezi) April 16, 2017
17.13 Yüksek Seçim Kurulu (YSK): “Sandık kurulu mührü taşımayan pusula ve zarflar dışarıdan getirildiği kanıtlanmadıkça geçerli sayılacak.”
17.00 Tüm Türkiye’de saat 17.00 itibarıyla oy verme işlemi sona erdi.
16.54 AA’nın haberine göre Trabzon, Malatya ve Adana’da, PKK’dan ve ‘FETÖ’den hakkında arama kararı bulunan sekiz kişi, oy kullanmaya geldikleri okullarda gözaltına alındı.
16.03 Denizli’de kullandığı oyun fotoğrafını çekince sandık görevlilerinin tutanak tutmak istediği A.K. isimli yurttaş, binadan ayrılmaya çalışırken kendisini durduran polis memuruna kafa attı. Polis memurunun kaşı yarılırken A.K. gözaltına alındı.
16.00 Doğu illerinde oy verme süresi sona erdi.
15.50 HDP Diyarbakır Milletvekili Ziya Pir, güneydoğudaki bazı seçim merkezlerinde polis memurlarının CHP ve HDP’yi temsilen çalışan müşahitleri kasıtlı olarak sandıklardan uzaklaştırdığını savundu.
Deutche Welle’nin aktardığına göre Pir duruma şöyle tepki gösterdi: “Polis müşahitleri zabıt tutmak üzere karakola götürüyor. Sonradan serbest bırakılıyorlar ama yine de bu saatler sürebiliyor. Bu süre boyunca HDP ve CHP’den hiç kimse sandık başında bulunmuyor.”
15.45 Başında ‘Recep Tayyip Erdoğan’ yazılı bir bant ve Erdoğan fotoğraflı tişörtle oy kullanmaya çalışan bir kişi, kendisine izin verilmeyince, “Yasakmış… Yasakmış… Gavur memleketi mi burası, Türkiye Türkiye” diye hayıflanırken görüntülendi.
Başında "Tayyip Erdoğan" yazısı ile oy vermeye çalışan kadına izin verilmedi. Daha sonra kadın "gavur memleketi mi burası?" diyerek bağırdı. pic.twitter.com/j4FTjqGoVq
— Hayır TV (@hayir_tv) April 16, 2017
15.30 HDP parti meclis üyesi Semra Uzunok, İzmir’in Buca ilçesi Karaağaç köyünde oy kullandığı okuldan gözaltına alındı. Neden gözaltına alındığı belirtilmeyen Uzunok, Bayraklı Adliyesi’ne götürüldü.
15.28 Yüksek Seçim Kurulu, ‘Tercih’ yerine ‘Evet’ yazılı mühürlerin kullanıldığı oyların da geçerli sayıldığını açıkladı. Buna ilişkin haberler ilk olarak Hatay’ın Reyhanlı ilçesinden gelmişti. İlçe seçim kurulu durumun fark edilmesi üzerine mühürler değiştirilmişti.
Yüksek Seçim Kurulu (YSK) Başkanı Sadi Güven şunları söyledi: “Yüksek Kurul, vatandaşın iradesinin sandığa doğru tecelli edebilmesi açısından, 298 sayılı yasa da buna izin verdiğinden ‘TERCİH’ mührü yerine ‘EVET’ mührünün basıldığı oy pusulalarının da geçerli olmasına karar vermiştir. Bazı sandık kurullarımızın da oy pusulalarının arka yüzlerini mühürlemeleri gerekirken ön yüzlerine mühür bastıkları anlaşılmıştır. Yüksek Kurul, bu oy pusulalarının da geçerli olmasını kararlaştırmıştır.”
15.20 Diyarbakır’ın farklı ilçelerinden seçim usülsüzlüklerine ilişkin çok sayıda ihbar geldi. BBC Türkçe’den Hatice Kamer’in aktardığına göre üç okulda sandık görevlileri, üç okulda da müşahitlerin okul dışına çıkarıldı.
15.18 Diyarbakır’ın Çermik ilçesine bağlı Yabanardı köyünde, sandıkların kurulduğu okulun bahçesinde aynı aileye mensup iki grup arasında çıkan silahlı kavgada yaralananlardan biri daha hayatını kaybetti.
Böylece yaşamını yitirenlerin sayısı üçe yükselmiş oldu. Hayatını kaybedenlerin isimleri şöyle: Abdülrezzak Yıldız, Şeyhmus Yıldız ve İdris Yıldız.
15.10 Oy ve Ötesi İnisiyatifi, seçim güvenliği merkeziyle oy verme sırasında ihlallerle karşılaşanlara destek sunuyor.
Benzer bir uygulamayı, Türkiye Barolar Birliği de 0312 969 34 11 ve engelli yurttaşlar için 0312 969 34 16 numaralı telefonlarla sürdürüyor.
Seçim günü ile ilgili sorularınız için çağrı merkezimizin numarası: 03129693411
Avukatlarımız size bir telefon kadar yakın???? pic.twitter.com/fWKwSURhzf— Oy ve Ötesi (@OyveOtesi) April 16, 2017
15.05 Kahramanmaraş’ın Afşin ilçesinde MHP’nin ilçe başkanı Ersal Koç, oy kullanacağı sandıkta kabine girmeyerek oyunu görevlilerin yanında kullandı. Koç, oyunu ‘Evet’ olarak açık bir şekilde kullanırken fotoğraf çektirmeyi de ihmal etmedi.
14.30 Muş’un Çatbaşı köyü muhtarının oy kabinine seçmenlerle birlikte girip, oy kullanılana kadar seçmenlere eşlik ettiği iddia edildi. CHP İstanbul Milletvekili Eren Erdem Twitter hesabından bu sandığın iptali için başvuru yapacaklarını açıkladı.
Burası MUŞ'un Çatbaşı köyü…
AKP'li Muhtar Mehmet Koçlardan oy kabinine kadar seçmenlere eşlik ediyor, kontrol edip geri dönüyor. pic.twitter.com/LEvsww7AoR— Amed Dicle (@ameddicleT) April 16, 2017
14.00 Referandumda ‘Hayır’ diyeceğini açıklayan eski Yeni Şafak gazetesi yazarı Ali Bayramoğlu, İstanbul Beşiktaş’taki Şair Nedim İlköğretim Okulu’nda saldırıya uğradı.
bianet raportörü ve Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) Türkiye temsilcisi Erol Önderoğlu’nun telefonla ulaştığı Bayramoğlu, “AK Partili bir grubun saldırısına uğradım, yumruklar yedim” dedi.
13.55 Eski cumhurbaşkanı Abdullah Gül, İstanbul’un Beykoz ilçesindeki Şehit İsmail Kefal İlkokulu’nda 1129 numaralı sandıkta eşi Hayrünnisa Gül’le birlikte oyunu kullandı.
Gül, bir gazetecinin “Sizin oyunuzun rengi nedir? Hepimiz merak ediyoruz” sorusunu “Açılınca hepsi çıkacak artık” diyerek yanıtladı.
Eski cumhurbaşkanı, gazetecilerin “Özellikle sizinki çok merak ediliyor” sözleri üzerine de şu cevabı verdi: “Muhakkak ki herkesin bir tercihi var. Herkes vatandaşlık görevini yaptı. Tercihimizi bütün millet gibi biz de o kabinde tercihimizi yaptık. Onların hepsi toplanacak ve milletin sözü olarak ortaya çıkacak.”
Demokrasilerde son sözü yurttaşların söylediğine dikkati çeken Gül, çıkan kararı saygıyla karşılamak gerektiğini söyledi.
13.10 Ankara’nın Mamak ilçesinde bir vatandaş sandıkları karıştırınca CHP Ankara Milletvekili Ali Haydar Hakverdi’nin yerine oy kullandı.
Evrensel’den Birkan Bulut’un haberine göre sandık başında durumu öğrenen Hakverdi “Ankara milletvekilinin yerine herhangi biri gelip oy kullanabiliyor ise seçim güvenliği var mıdır?” diye tepki gösterdi.
Yurttaşın kullandığı oya karşılık sandıktan rastgele bir pusula seçilerek yakılacak. Ancak aynı yurttaş kendi sandığına gidip tekrar oy kullandı.
13.00 Oy kullanmak isteyen engelli bir vatandaşın asansörün bozuk olması nedeniyle merdivenleri emekleyerek çıktığı bir video sosyal medyada yayılmaya başladı.
Oy kullanmak isteyen engelli vatandaşa böyle dediler: "Tamirci çağırın, asansörü yaptırın"#BugünHayırÇıkacak #oyverin pic.twitter.com/OIxnlf2oBR
— Hergele Postası (@HergelePostasi) April 16, 2017
Vatandaş, “Bunu çek görsünler. Eyüp Silahtaroğlu İlköğretim Okulu’nun asansörü çalışmıyor ve bana ‘Gidin tamirci çağırın yaptırın’ diyorlar. Bunu lütfen paylaşın” diyerek duruma tepki gösterdi.
12.53 CHP’nin eski genel başkanı, Antalya Milletvekili Deniz Baykal, Antalya’nın Muratpaşa ilçesindeki Barbaros Ortaokulu’nda 1018 numaralı sandıkta oyunu kullandı.
Baykal, referandumdan Türkiye’yi yeni sıkıntılara sürükleyecek bir sonuç çıkmamasını umduğunu ifade ederek, “Katılımın her yerden çok yüksek düzeyde olduğu haberleri alıyoruz. Gerçekten Türkiyemiz sınav veriyor şimdi. Yapılan tartışmalar çok açık bir şekilde bunu ortaya koyuyor. Umarım bu sınavdan milletimiz yüzünün akıyla çıkar” diye konuştu.
12.33 Edirne Cezaevi’nde tutuklu bulunan HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ın eşi Başak Demirtaş Diyarbakır’ın Kayapınar ilçesinde oyunu kullandı.
Başak Demirtaş, “Bu referandumun sonrucu umuyorum ki halkımıza, barışa, demokrasiye özgürlüğe giden yolda hayırlı olur” derken, ilk kez eşiyle ayrı ayrı oy kullandıklarının hatırlatılması üzerine, “Mücadele her türlü devam ediyor” karşılığını verdi.
Oy kullanmaya gelenler Başak Demirtaş’ı “Başkanımıza özgürlük” sloganlarıyla uğurladı.
12.29 MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli Ankara Anıttepe Ortaokulu’nda oyunu kullandı.
Çıkışta kısa bir açıklama yapan Bahçeli şunları söyledi: “Türkiye’de siyaset gelecekle ilgili yeni bir yapılanmaya gidecektir. Herkesin katılımı yüksek tutarak tercihini ortaya koyması milletimizin demokrasi geleneği için önemlidir.”
12.22 HDP Parti Sözcüsü Osman Baydemir, Ankara’da Necla Kızılbağ Ortaokulu’nda oy kullandıktan sonra, “Yeni bir kapının açılmasına vesile olsun. Sonuç itibariyle demokrasi kazansın, özgürlükler kazansın, memleket kazansın. Onurlu bir barışın kapısı açılsın” dedi.
12.13 Ankara’nın Altındağ ilçesindeki Hayme Hatun İlkokulu’nda CHP’den sandık kurulu üyeliği yapan 55 yaşındaki Muzaffer Babayiğit, saat 10.30 sıralarında kalp krizi geçirerek hayatını kaybetti.
11.54 Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, İstanbul’un Üsküdar ilçesindeki Saffet Çebi İlkokulu’nda eşi Emine Erdoğan ve torunlarıyla birlikte oy kullandı.
Erdoğan, 16 Nisan’ın sıradan bir halk oylaması olmadığını anlatarak şunları söyledi: “Yani Cumhuriyet tarihimizde birçok oylamalarımız olmuştur. Bu arada bazı halk oylamaları da yaptık. Ama bu oylama yeni yönetim sisteminin bir değişim dönüşüm tercihi. Bu tercihte inanıyorum ki halkımız süratle adeta sıçramanın yolunu açmaya inşallah karar verecektir. Ben milletimizin sağduyusuna, geleceğe yürüyeceğine inanıyorum. Ciddi bir katılım olacak, öyle gösteriyor. Seçim sonuçlarını İstanbul’dan takip edeceğim.”
11.43 CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, Ankara’daki Arjantin İlköğretim Okulu’nda eşi Selvi Kılıçdaroğlu ve oğlu Kerem Kılıçdaroğlu’yla birlikte oy kullandı.
Kılıçdaroğlu, oy kullandıktan sonra ‘son derece güzel bir kampanya yürüttüklerini’ ifade ederek, “Bütün vatandaşlarımızı kucakladık. Türkiye’nin kaderini oyluyoruz bugün. Çok mutluyum. İnşallah hayırlı bir sonuç çıkar” dedi.
11.35 Batman’ın merkeze bağlı Yolveren köyü muhtarı 78 yaşındaki Mehmet Alcu, Demirbilek köyü Çeşmebaşı mezrasında kurulan 2213 no’lu sandıkta tek seçmen olarak oy kullandı.
Alcu, köyde 14 seçmenin Avrupa’da yaşadığı için oy kullanamadığını belirterek “Eşim ağır hasta. Oy kullanamayacak durumda olduğu için referandumda köyde oy kullanan tek seçmen oldum” dedi.
11.24 Diyarbakır’ın Çermik ilçesine bağlı Yabanardı köyünde sandıkların kurulduğu okulun bahçesinde aynı aileye mensup iki grup arasında çıkan silahlı kavgada iki kişi hayatını kaybetti.
Kavganın nedeni henüz öğrenilemezken, olaya müdahale eden jandarma köyde güvenlik önlemi aldı. Köye takviye askeri birlikler de gönderildi.
11.04 Hatay’ın Reyhanlı ilçesindeki 159 sandıktan bazılarında, ‘Tercih’ yerine ‘Evet’ mührü kullandırıldı. Durumun ilçe seçim kuruluna bildirilmesi üzerine tüm ‘Evet’ yazılı mühürler toplatıldı, yerine ‘Tercih’ mühürleri dağıtıldı.
10.58 Muğla’da 81 yaşındaki Gülayşe Sağlam, ambulansla getirildiği okulda sedye üzerinde oyunu kullandı.
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Evde Sağlık Hizmetleri nakil aracıyla getirildiği Atatürk İlkokulu’nda oy kullanan Sağlam, “Hayırlısı olsun” dedi.
10.55 İstanbul’da 98 yaşındaki Hayriye Solak, Kadıköy’deki Nurettin Teksan Ortaokulu’na tekerlekli sandalyeyle getirilerek oyunu kullandı. Solak, okulun merdivenlerini görevlilerin yardımıyla çıktı.
10.50 Başbakan Binali Yıldırım, ‘Evet’ çıkması durumunda başbakanlık makamının kaldırılacağı referandumda oyunu İzmir’deki Gölcükler Adnan Olcay Ortaokulu’nda 1085 no’lu sandıkta kullandı.
Yıldırım şunları söyledi: “Vatandaşlık görevimizi yaptık. Şimdi de işimize gücümüze bakacağız. Bugün Türkiye’nin her köşesinde 81 vilayetimizde vatandaşlarımız huzur içinde kardeşlik içinde medeni bir şekilde oylarını veriyorlar. Sandıklar açılınca sonuçlar çıkacak. Çıkacak sonuç ne olursa olsun başımızın tacıdır, milletimizin verdiği karar en güzel karardır.”
10.48 Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, Gaziantep’teki Hasan Celal Güzel Ortaokulu 1021 no’lu sandıkta oy kullandı.
Şimşek, şunları kaydeti: “Cumhuriyet tarihinde en önemli anayasa reformlarından birisi için oyumu kullandım. Vatandaş olarak görevimi yerine getirdiğim çok mutluyum. Artık söz de karar da milletin. Bugüne kadar çalıştık son söz milletimizin. Milletimiz hangi kararı verirse ülkemiz için en iyisi, en güzeli olacaktır.”
10.45 Manisa’nın Demirci ilçesine bağlı Kayranokçular köyünde 12 seçmen 12 dakikada oy kullandı, sandık kapandı.
Köylüler oy kullandıktan sonra tarlaya çalışmaya giderken, en yaşlı seçmen 79, en geç seçmen ise 29 yaşında.
08.42 Günün ilk seçim ihlali örneği AKP Milletvekili Şamil Tayyar’dan geldi. Tayyar, YSK kararlarına göre oy kabininde elektronik aletle görüntü alınması yasak olmasına rağmen ‘Evet’ seçili oy pusulasını Twitter hesabından paylaştı.
Gününüz aydın, sofranız bereketli, huzurunuz daim, EVET'iniz bol olsun. pic.twitter.com/2IPnVq9i4E
— Şamil Tayyar (@samiltayyar27) April 16, 2017