Virüsler daha fazla miktarda olunca daha ölümcül oluyor. Corona virüsüne ne kadar çok maruz kaldığınız hastalığın şiddetini, ölümcül olup olmayacağının belirleyicisi olabiliyor.
Princeton Üniversitesi’nden kimya ve genomik (organizmanın yapısal ve işlevsel fonksiyonlarını kodlayan genler üzerine çalışan bilim dalı) öğretim görevlisi Dr. Joshua D. Rabinowitz ve araştırma görevlisi Caroline R. Bartman’ın New York Times’ta, ‘maruz kalınan virüs miktarının hastalığın şiddetinde ve ölüm ihtimalinde oynadığı kilit rolü’ anlatan makalesini Diken okuyucuları için özetledik.
Çin’de corona virüsle ilgili ilk kez farkındalık yaratan 34 yaşındaki doktor Li Wenliang şubat ayında virüs nedeniyle hayatını kaybetti. Virüs genç yaşta bireyler için nadiren ölümcül olabildiğinden genç doktorun ölümü şok etkisi yarattı. Dr. Li virüse çok sık ve yakından maruz kaldığı için hayatını kaybeden ilk genç sağlık çalışanlarındandı. Ne yazık ki sonuncu olmadı.
Corona virüsü tartışmalarında virüsün dozunun önemi yeterince dikkate alınmıyor. Az miktarda virüse maruz kalmak hafif ya da semptomsuz geçen hastalıklara neden olurken, daha yüksek dozda maruziyetler ölümcül olabiliyor.
Yüksek dozdan kaynaklanan hastalıklar
Bütün corona virüsüne maruz kalmalar aynı değil. Mesela geçmişte corona virüsü taşıyan birinin olduğu bir ofise girmekle mesai sonrası virüs taşıyan birinin yanında bir saatlik tren yolculuğu yapmak farklı.
Bu çok bariz bir bilgi görünebilir ancak birçok insan bu ayrımı yapmıyor. Yüksek dozdan kaynaklanan hastalıkların önüne geçmeye daha çok odaklanmamız gerekiyor.
Az virüs verilen fareler iyileşti çok verilenler öldü
Laboratuvar ortamında düşük dozda virüs verilen fareler iyileşirken yüksek dozda virüsün fareleri öldürdüğü gözlemlendi. Doz ayarı, corona virüsler dahil olmak üzere bütün yaygın akut viral enfeksiyonlar için laboratuvar hayvanları üzerinde denendi.
İnsanların da virüs dozuna aynı reaksiyonu gösterdiği kanıtlandı. İshal ve nezle gibi görece iyi huylu virüslere gönüllü olarak maruz kalan insanlarda az miktarda maruz kalanların nadiren gözle görülür enfeksiyon emareleri gösterdiği gözlemlenirken, yüksek dozun enfeksiyona ve daha şiddetli semptomlara neden olduğu görüldü.
SARS’ta da aynısı olmuştu
Corona virüsü gibi ciddi bir patojenin farklı dozlarını insanlar üzerinde denemek etik olmaz. Ancak virüs dozunun insanlarda fark yarattığına dair kanıtlar var. Yine bir corona virüsünün neden olduğu SARS 2003’te Hong Kong’ta patlak verdiğinde, tek bir hasta bile aynı apartmanda yaşayanlar arasında salgına neden oldu ve 19 kişi hayatını kaybetti. Fazla virüse maruz kalmanın sonucu olarak aynı binada yaşayan komşular yalnızca daha fazla hastalanmadı ayrıca fazla sayıda kişi hayatını kaybetti. Tersine daha uzaktaki komşular virüsten etkilense bile daha az hastalandı.
Modellemelerde bu gerçek görmezden geliniyor
Maruz kalınan virüsün dozunun önemli olduğuna dair kanıtlara rağmen salgın önleme çalışmaları için yapılan modellemelerde bu gerçek görmezden geliniyor. Bu bir hatadır.
Kasada altı saniyede, 1.5 metreden ödeme yapın
İnsanlar özellikle kahve içmek için buluşmak, büyükanne ziyareti gibi kapalı alanlardaki etkileşimlerde ekstra dikkali olmalı. Kapalı alanlarda insanların bir araya gelmesi, maruz kalınan süreyle birlikte doz da arttığından çok daha tehlikeli. Hızlı etkileşimlerde süreyi kısa tutun. Mesela kasiyere ödemeyi altı saniye içinde 1.5 metre uzaklıktan yapmayı hedefleyin.
Dozun önemli olması nedeniyle yüksek seviyede virüs yüklü insanlarla uğraştıkları için sağlık personeli çok büyük risk altında. Koruyucu ekipmanlarda öncelik onlar olmalı. Geri kalanlarda virüsün yayılmasını önlemek için sosyal mesafe uygulama, maske takmak, toplumsal açıdan önemli olmakla birlikte yüksek dozda virüse maruz kalmayı engellemek kişisel bir zorunluluk. Bu, genç ve sağlıklı insanlar için de geçerli.
Toplumun tamamen tecritte olması virüsün yayılmasını engellemenin en etkili yolu. Yeniden sokaklara çıkmaya başladığımızda sosyal mesafeyi korumak ve ellerimizi uygun şekilde yıkamak gibi risk azaltıcı önlemlere devam etmek çok önemli. Yüksek dozda virüse maruz kalma riskinin fazla olduğu stadyumlar, kongre merkezleri gibi yerler kapalı kalmaya devam etmeli. Riskli ancak gerekli olan toplu taşıma gibi uygulamalar yeniden başlamalı. Ancak insanlar sosyal mesafe kuralına dikkat etmeli ve ateşi olanlar asla toplu taşıma kullanmamalı.
Şimdi evde kalma zamanı. Ancak evlerden çıkmaya başladığımızda virüs dozunun önemini unutmadan, dikkatli şekilde çıkalım.
