MİNEZ BAYÜLGEN
Seçim tüneline girildi ve peş peşe anketler yapılıyor. Sahada bizzat seçmenlerle görüşen ve son yaptığı anket ile önümüzdeki seçimleri ekonominin belirleyeceğini söyleyen Piar Araştırma Şirketi’nin Başkanı Kadir Atalay ile seçim sürecini konuştuk.
‘Bu seçimi ekonomi belirleyecek’
Şirketiniz 6- 18 Mart tarihleri arasında 5 bin 620 seçmenle görüşerek bir anket yaptı. 2019’da seçmenin oyunu hangi faktörler belirleyecek?
En belirgin faktör ekonomi.
Kadir Atalay
Hangi parti seçmeninin ekonomik duyarlılığı ve itirazı daha fazla?
Tüm seçmen kitlesinde ekonomik duyarlılık en üst seviyeye çıktı.
Halk için Türkiye’deki en büyük sorun ekonomi diyorsunuz. Seçmen için ekonomiden sonraki belirleyeci faktörler yine beka ve ülkedeki istikrar mı?
Hayır ikisi de değil. Seçmen ekonominin düzelmesinin hemen ardından normalleşme istiyor. Ve bu normalleşmeyi hayata geçireceğine inandığı lidere oyunu tereddütsüz vermeye hazır.
’Yüzde 65 ekonomi kötü gidiyor diyor’
Seçmen, mevcut iktidarın ekonomik sorunların üstesinden gelebileceğine inanıyor mu?
Hayır. Bugün “Türkiye ekonomisi nasıl” diye sorduğumuzda, yüzde 65’lik seçmen kitlesi ekonominin kötü gittiğini söylüyor. “Ekonomi iyi gidiyor” diyense yalnızca yüzde 20.
‘Devlet Bahçeli erken seçim isteyecek’
Peki, onlar neden iyi olduğunu düşünüyor?
Yüzde 20’lik kesim zaten AK Parti’nin kemik kitlesi. Bu yüzde 20 “Ne olursa olsun partimi desteklerim” diyenlerin oranına da çok yakın.
2019’a çok da uzun bir zaman yok. Seçmenin oyunu değiştirecek ölçüde bir ekonomik iyileşme, gelişme olabilir mi ?
Tam da bu yüzden seçimler 2019’da yapılmayacak. Erken seçim olacak. AK Parti’nin haziranda bir kongresi var. O kongrenin ardından Devlet Bahçeli çıkacak ve erken seçim tarihini sonbahar olarak açıklayacaktır.
‘Kürtlerin tamamı AK Parti’yi bıraktı’
Fotoğraf: Reuters
AKP, Haziran 2015’teki seçimlerde tek başına iktidar olamadı. Hemen ardından genel seçimler tekrar yapıldı ve AKP bu defa tek başına iktidar oldu. O zaman uzmanlar, AKP’nin haziran seçimlerini dolar ve ekonomideki olumsuz gidişat yüzünden kaybettiğini söylemiş, kasımdaki seçimlerde de ‘güvenlik ve tek parti iktidarının ülkeye getireceği istikrar’ meselesi ekonominin önüne geçmişti. Şimdi kötü giden ekonominin yerine ne çıkarılabilir ki, kitleler yine mevcut iktidara oy versin?
Ekonominin önüne artık hiçbir şey geçemez. AK Parti de artık sadece kendi tabanına oynuyor. Kendi seçmeni dışında kimseden oy istemiyor. Ancak bu taban içinde bazı tarikatlar, cemaatler ve dindar Kürtler gibi doğal taabanı da artık AK Parti’den koptu. AK Parti’nin kendi kemikleşmiş kitlesinin dışındaki seçmenin oyunu kazanmak için bir politikası yok.
Bu durumda AKP seçimleri nasıl kazanmayı düşünüyor?
Bakın, AK Parti aylar önce seçimleri zaten kaybetti. Ancak muhalefet de henüz kazanamadı. Bu seçimin kritik partisi, HDP.
‘AK Parti’nin oyu yüzde 40’lara düştü, daha da düşecek’
Niye?
Çünkü AK Parti gerek yurt içi gerekse Afrin operasyonlarıyla Kürtleri tamamen kaybetti. Öte yandan yaptığımız ankete göre de AK Parti’nin oyu yüzde 40’larda. Ki, ilerleyen zamanlarda bu oran daha da düşecektir.
Nasıl düşecek?
1 Kasım 2015’deki seçimlerde istikrar olsun diye AK Parti’ye oy verenler de artık yok.
‘Halkın oylarını zam değil, sefalet etkiliyor’
7 Haziran’da AKP’ye vermeyen ancak kasım seçimlerinde istikrar gerekçesiyle oy veren kesimin oranı neydi?
10 puanlık bir seçmenden söz ediyoruz. Haziranda vermediler, kasımda verdiler. Şimdi de AK Parti’ye vermeyecekler. Dolayısıyla AK Parti’nin buradan 10 puanlık net kaybı da var.
Peş peşe gelen zamlar seçmenin oyunu etkiliyor mu?
Zamlar, seçmenin oyunu etkilemiyor. Halk o kadar fakirleşti, o kadar sefalet içinde yaşıyor ki; zaten alım güçleri kalmadığı için peş peşe gelen zamların bile farkında değil.
‘AK Parti- MHP ittifakı bitecek’
Fotoğraf: DHA
Siz, ufukta erken genel seçim var diyorsunuz. Peki ya yerel seçim? Son gelişmelere göre MHP ve AKP yerelde bir ittifak düşünmediklerini açıkladı. Bu mümkün mü?
Erken seçime gitmemizin bir nedeni de zaten yerel seçim meselesi. Önce erken genel seçim olacak, sonra yerel. Ve yerel seçime gelindiğinde AK Parti ve MHP arasındaki ittifak bitmiş olacak.
Niye bitecek?
Çünkü AK Parti, MHP’li belediyelere de göz dikti. Oraları kesin almak istiyor. Dolayısıyla önce yerel seçim yapılırsa genel seçime nasıl gidecek? Bu yüzden hazirandaki AK Parti kongresinden sonra Bahçeli’nin erken genel seçim açıklamasını beklediğimizi söylüyorum.
Anketinizde İYİ Parti ve özellikle Meral Akşener’in yükselişi dikkat çekiyor? Akşener’e olan ilgi neden hızla artıyor?
Akşener, insanlara normalleşme umudu veriyor. Sahada en kolay duyduğumuz isim. Akşener’in partisi artık Türkiye’deki merkez parti boşluğunu da dolduruyor. Özellikle Saadet Partisi ile bir ittifak yapma durumu, önümüzdeki süreçte oy geçişkenliğini çok daha fazla hareketlendirecektir.
‘İkinci turda, Erdoğan ve Akşener başa baş’
Meral Akşener, cumhurbaşkanlığı adaylığını açıklamıştı. Erdoğan’ın karşısındaki Akşener’in şansı nedir?
Bugün Tayyip Erdoğan’ın karşısında kazanması en olası isim Akşener. Anketimize göre Erdoğan ve Akşener karşı karşıya kaldığında, her ikisi de yüzde 41’leri görüyor. Ve burada yüzde 11’lik bir kararsız seçmen de var. AK Parti tabanı bile Akşener’i seviyor.
Bu yüzde 11’lik kararsız seçmen, son genel seçimde oyunu kime vermişti?
Büyük çoğunluğu etnik kimliklerini Kürt ve Zaza olarak tanımlıyor. Bir kısmı da HDP’lilerden oluşuyor.
‘İyi Parti, 2002’deki AK Parti gibi patlama yapacak’
Fotoğraf: DHA
Peki İYİ Parti de Akşener kadar dikkat çekiyor mu?
Sahada İYİ Parti’yi duymak biraz daha zor. Çünkü bilinirliği daha az. Bir de İYİ Parti’nin oyu yalnızca yüzde 4-5’lerde şeklindeki algı operasyonları var…
Sizce İYİ Parti’nin oy oranı ne?
İYİ Parti şu anda AK Parti’nin ilk zamanlarındaki gibi… Daha da patlama yapacağını öngörüyorum. İYİ Parti, Kürt politikası konusunda bir hata yapmaz, yanlış bir söylemde bulunmazsa seçimi alacak gibi gözüküyor.
AK Parti’nin artık muhafazakar Kürtleri kaybettiğini ifade ettiniz. O halde Akşener, muhafazakar Kürtlerin oyunu almadan nasıl cumhurbaşkanı seçilecek?
Kürtlere “Akşener” dediğimizde, bize “Ama 90’lı yılları…” diyerek cevap veriyor. Ancak ikinci turu ve Erdoğan ile Akşener’in karşı karşıya kalması durumundaki tercihlerini sorduğumuzda iş değişiyor.
‘Kürtler, ikinci turda ‘Bir daha Erdoğan asla’ diyor, Akşener’i seçiyor’
Nasıl değişiyor?
Akşener’in 90’lı yıllarını bir kenara bırakıp, “Erdoğan’a asla oy vermeyiz, Akşener deriz” diyorlar. Akşener için hazır böyle bir avantaj varken artık Kürtlerle ilgili muhakkak bir şey yapması gerekiyor. Çünkü cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turunda Kürtlere gerçekten ihtiyaçları var.
AK Parti’den kopan dindar Kürtler hangi partiye gidecek?
Dindar Kürtlerin oy vereceği tek yer Saadet Partisi. Artık Saadet Partisi barajı geçebilecek bir parti olarak meydanda. Saadet Partisi ile İYİ Parti ittifakı gerçekleşirse bu ittifaka AK Parti’den çok daha fazla oy gidecek.
Peki, dindar Kürtler neden HDP’ye oy vermiyor?
Çünkü PKK algıları var. Biz bu kitleyi ‘endişeli muhafazakarlar’ olarak tanımlıyoruz.
‘Dindar gruplar operasyon korkusu içinde’
Tam olarak kimlerden oluşuyor bu kitle?
İçlerinde dindar Kürtler, tarikat ve cemaat kökenli olan dindarlar da var. Ve bu tarikat ve cemaatler de “Sıra ne zaman bize gelecek” diye bekliyorlar. Geçenlerde tarikat liderleri bu yüzden bir araya geldi. Anladılar ki, Furkan Vakfı ile başlayan süreç onları da hedef alabilir.
Geçmişte İstanbul’da Refah Partisi’nin adayı Erdoğan, hiç beklenmedik bir anda sandıktan galip çıkmıştı. O dönem, İlhan Kesici’nin adaylığı, Zülfü Livaneli karşısındaki Erdoğan’a oy kazandırmıştı. Livaneli çok az bir farkla İstanbul’u kaybetmişti. Önümüzdeki yerel seçimlerde de Akşener, bir bölen haline gelmez mi? AKP’nin elini güçlendirmez mi?
Fotoğraf: tccb.gov.tr
Evet, böler ve AK Parti de aradan çıkıp yerel seçimleri kazanır. Ancak ben kesinlikle CHP ve İYİ Parti arasında yerel seçimlerde ittifak olacağını düşünüyorum. Zaten muhalefet kısmında oy geçişkenliği çok daha kolay olacak.
Neden kolay olacak?
Artık insanlarda bir iktidar karşıtlığı oluştu. Sahada, “İkinci turda hangi cumhurbaşkanı adayını desteklersiniz” diye soruyoruz… “Erdoğan’ın karşısında kim kalırsa onu desteklerim, isim farketmez” cevabını alıyoruz.
‘AK Parti şimdiden Ankara’yı kaybetti’
Saadet Partisi’nin tabanı, Akşener ve Erdoğan karşı karşıya kaldığında Akşener’e oy verir mi?
Evet, kesin Akşener’e verecek. Zaten Saadet Partisi ile İYİ Parti ittifakı resmiyet kazanırsa, yakın zamanda bu ittifaka AK Parti’den çok daha fazla oy gidecek. Türkiye’de belki de 90’lı yıllardaki gibi birkaç partinin yüzde 20 civarında oy aldığını görebiliriz.
Büyükşehirlerin kaybı ya da kazanımı genel seçimlerin göstergesi olur mu?
Evet, büyükşehirlerdeki tablo bize ipucu verecek. Mesela şu an Ankara’nın kaybettiği belli oldu diyebiliyoruz. Eğer İYİ Parti’den Mansur Yavaş aday olursa, Ankara’yı alacak. AK Parti’li Mustafa Turan her ne kadar halkı küstürmeden başarılı işler yapıyor olsa da, oy oranı yüzde 30’ların üzerine çıkamıyor.
‘Batı’daki HDP seçmeni, Demirtaş’ın kendi partisini kurmasını istiyor’
Seçmenin gözünde HDP’nin tutuklu eski eş genel başkanı Selahattin Demirtaş’a olan ilgi devam ediyor mu?
Büyük ilgi var. Batı’da yaşayan ve Kürt olmayan HDP’li seçmen, Demirtaş’ın hapisten çıkmasını ve HDP, Kürtler ve PKK’dan bağımsız bir sol parti kurmasını istiyor. Demirtaş’ı Türkiye’nin Macron’u olarak görüyorlar.
Doğu’nun Demirtaş’a olan ilgisi ne yönde peki?
Orada da ilgi çok. Demirtaş cezavine girdiğinden beri popülaritesini daha da yükseltti. Çok sevilen bir figür.
Demirtaş cumhurbaşkanlığı seçimlerinde adaylığını ilan ederse, nasıl karşılık bulur?
Kesinlikle desteklenir. Ancak yine oy alabileceği miktar yüzde 10 -12’lerde olur. Yani HDP tabanında kalır.
‘Afrin Harekatı AK Parti’ye hiç puan kazandırmadı’
Türkiye dış politikasındaki hamleler, seçmenin eğiliminde etkili olacak mı? Örneğin, Afrin Harekatı… 2019’da ya da erken seçimlerde sandığa yansır mı?
Hayır yansımaz. Afrin Harekatı, hiçbir partiye puan kazandırmadı. Hükümetin izlediği dış politika seçmende rahatsızlık yaratıyor. Halk artık hem yurt içinde hem de yurt dışında normalleşme istiyor. Bakın, ne olursa olsun hala anketlerde Avrupa Birliği seçeneği işaretleniyor. Bu da normalleşme talebiyle ilgili. Suriyeli mülteciler konusunda da halktan çok büyük bir tepki gözlemledik.
Halk Suriyeli sığınmacılarla ilgili ne düşünüyor?
Yaptığımız anketlerden birinde, “Devlet Suriyeli mültecilere, Türk halkına yaptığından daha fazla yardım yapıyor” ifadesine yüzde 84,1 “Katılıyorum” dedi. Yalnızca yüzde 15,9 katılmadığını söyledi.
Yaptığınız ankete göre kararsız seçmenlerin oranı nasıl?
Fotoğraf: DHA
Şu an toplam yüzde 15-17 civarında kararsız seçmen var. Bu çok yüksek bir rakam olmakla birlikte, partiler için de bulunmaz bir fırsat. Kararsız seçmen demek, birilerinin iknasını beklemek demek.
‘CHP, HDP ile ittifak yaparsa ikinci parti olabilir’
Siz, “AKP 2019 seçimlerini çoktan kaybetti. Ancak muhalefet de henüz kazanamadı” diyorsunuz. Muhalefetin kazanabilmesi için nasıl bir ittifak gerekiyor?
En etkili ittifak, CHP ve HDP’nin ittifaksız seçime girmeleri. Öte yandan açıklandığı üzere İYİ Parti-Saadet Partisi-Demokrat Parti ittifakı da öyle… Tabii CHP eğer ikinci parti olma konumunu kaybetmek istemiyorsa, HDP ile ittifak yapabilir. Tabanından buna bir itiraz geleceğini düşünmüyorum.
CHP ikinci parti konumunu kaybedebilir mi? Tabanı neden itiraz etmez?
Kaybedebilir çünkü İYİ Parti, ikinci parti olma yolunda ilerliyor. 1 Kasım 2015 seçimlerine kıyasla CHP’den İYİ Parti’ye yüzde 3,5 puanlık bir geçiş var. İYİ Parti’ye geçen seçmen de daha çok ulusalcı, Atatürkçü tabandan geliyor. Dolayısıyla CHP, ikinci parti olma konumunu kaybetmemek için HDP ile ittifak yapabilir. Ulusalcı tabanın İYİ Parti’ye geçeceğini düşündüğüm için bu ittifak sorun teşkil etmeyecektir.
