• 9 SORUDA
  • DİKEN ÖZEL
  • GÜNÜN 11’i
  • DİKENLİK
  • AKŞAM POSTASI
  • VPN HABER
  • ENGLISH

Diken

Yaramazlara biraz batar!

  • VİTRİN
  • AKTÜEL
  • ANALİZ
  • DÜNYA
  • MEDYA
  • KEYİF
  • AGORA
  • SANAT
  • GÜNÜN ESERİ

Otoriterliğin yükselişi ve çıkış yolu olarak operasyonel anayasacılık

10/11/2020 07:10

SEMİH BATUR KAYA*

İktidar tekel bir irade etrafında toplanmayı ve böylece tortulaşmayı sağlayan bir karaktere sahiptir. İktidarın saf teorisi gücün tekelleşmesi ve tekilleşmesini arzular. İktidar olgusu bu yönüyle insan hak ve özgürlükleri üzerinde ciddi tehlikeler beraberinde getirir. Üstelik bu iktidarın yasama veya yürütme ve hatta yargı iktidarı etrafında toplanması veya bunların değişik görünüm biçimleriyle ortaya çıkması sonucu değiştirmiyor. Her iktidar kendi yaşam rejimini kurgular. Hukuk ise esasında bir iktidar dağılımını öngörür. Bu süreç iktidarın belirlenmesi, tanımlanması ve nihai olarak sınırlandırmasını içerir. Bu bağlamda denge ve denetim hukukun özünü teşkil eder. Buradaki temel itki insan hak ve özgürlükleri, yani insan onurudur.

Reklam

Diktatörlükle sonuçlanabilir

Boetie ve Rousseau’nun deyimlerinin aksine insan zincirleriyle birlikte doğar, özgür olmak için ise her yerde bu zincirleri tek tek kırması gerekir. Bunun karşısında duran yegane faktör ise iktidar olgusudur. İktidar, özellikle de siyasi iktidar birey ve toplumun hak ve özgürlükleri üzerinde ve demokratik yönetim sistemi üzerinde en büyük tehdidi teşkil eder. Güç ve zor kullanma tekelliği ve tekilliği siyasi iktidarı birey-toplum ve iktidar geriliminde potansiyel bir tehlike haline getirir. İktidar modern devletle form bulmuş, cisimleşmiştir. Modern devletin dirimsel kaynağı olarak siyasi iktidar ise yönetimin ve dolayısıyla rejimin karakterini belirleyen en önemli değişken konumundadır. Ancak siyasi iktidar deyim yerindeyse ele avuca sığmaz bir yapı sergiler. Dolayısıyla iktidar statik bir yapı sergilemez, iktidar dinamik bir yapıdadır. Bu yönüyle iktidar bulunduğu yerde hacim genişletmeye eğilim gösterir. Bu yönüyle denge ve denetimin sağlanmadığı, hukukla sınırlandırılamayan ve hukuk içerisinde varlık bulmayan bir iktidar potansiyel bir diktatörlükle sonuçlanabilir. Çünkü bu potansiyel, iktidarın doğasında vardır.

Melez rejimlerin yükselişi

Ancak günümüzde siyasal rejimlerin önemli bir çıkış noktası ‘melez rejim’lerdir. Bu olgu küresel anlamda bir gerçeklik haline geliyor. Gerçekten de Latin Amerika ülkelerinin yanında Rusya, Venezuela, Polonya gibi ülkelerde bu tür bir gerçeklikle karşılaşmaktayız. Bu olgu doktrinde çeşitli şekillerde ifade edilmektedir: ‘Melez rejimler’, ‘sözde demokrasiler’, ‘modern otoriterizm’, ‘yarışmacı otoriterizm’ vb. Üstelik bu gerçeklik diktatörlükle demokratik hukuk devleti arasında çizdiği kaygan zeminle hak ve özgürlükler üzerinde daha çok ciddi boyutta tehlikeler arz ediyor. Burada ‘büyülü parşömen’ olarak nitelendirilen anayasalar da yeterli güvence sağlayamıyor. Peki, burada çıkış yolu olarak ne gösterilebilir? İşte tam bu noktada demokratik hukuk devletini incelemek gerekir.

Çıkış yolu: Operasyonel anayasacılık

Gelinen noktada belirtmek gerekir ki demokratik hukuk devletinin hiçbir coğrafyada garantisi yok. Çünkü yukarıda da değinildiği gibi küresel anlamda otoriterliğin yükselişine tanıklık ediyoruz. Demokratik hukuk devleti ile faşizm arasında melez motiflerle yüklü siyasal ve sosyal rejimler yükselişte. Melez rejimler renkleri tam belli olmadığı için demokratik hukuk devleti üzerinde çok daha ciddi tehditler barındırdığı kanaatindeyiz. Maalesef bundan gelişmekte olan ülkeler özellikle nasibini alıyor. Peki bu şekildeki otoriterliğin yükselişinden küresel anlamda nasıl kurtulabiliriz? Bunun için yegane formül modern hukukun araçlarının demokratik hukuk devleti anlayışıyla yeniden donatılmasıdır.

Reklam

Demokratik hukuk devleti iktidar ve değişik görünüm biçimlerinin sınırlandırılması ve bu sınırlı ortamda hakların korunması ve güvenceye bağlanmasıdır. Demokratik hukuk devletinin özü bu bağlamda denge ve denetimdir. Bu doğrultuda operasyonel anayasacılığa bağlı değerler dizisi olarak kuvvetler ayrılığı, hukuk devleti ve çoğulcu demokrasiden söz edilebilir. Operasyonel anayasacılık bu anlamda modern görünüm biçimiyle demokratik hukuk devleti olarak somutlaşır. Demokratik hukuk devleti gerçekten hukukun üstünlüğünü, hukuk devletini istemekte ise ‘hakları ciddiye’, bize göre ise daha çok ciddiye almalıdır.

Son olarak belirtmek gerekir ki operasyonel anayasacılık ve bunun somut formülasyonu niteliğindeki demokratik hukuk devleti bağlamında her bireye düşünsel ve eylemsel düzeyde eşit şans ortamı sağlanmalı ve hangi statüde olursa olsun her bireyin istek ve arzusunun diğerininki kadar önemli ve değerli olduğu kabul edilmeli. Dolayısıyla siyasi ve hukuki yapılanma toplumun bütün üyeleri bağlamında aynı kaygı ve ilgi içerisinde olmalı. Herkes özgür karar verme, tercihlerini serbestçe ortaya koyma potansiyeli içerisinde olmalı. Bu anlamda eşit etkileşim eşit yankılaşıma sebep olur. Böylece karşılıklı saygı bilinci gelişir. Bu bilincin yansıması ise Ronald Dworkin takip edilerek şu şekilde ortaya konulabilir:

  1. Tek tek her bireyi koruyan, onun bütün hak ve özgürlüklerini güvence altına alan bir içerik
  2. Eşit statü
  3. Kötü söylemleri dahil olmak üzere herkese ifade özgürlüğü
  4. Fırsat eşitliği. Örneğin bireyin barınma, sağlık vb. gibi temel ihtiyaçlarının devlet güvencesi altında olması
  5. Tam bir düşünce, inanç ve bunların bütün biçimleriyle ifade özgürlüğü ortamı.

*Anayasa hukukçusu

ABD seçimleri: Anayasal demokrasinin dayandığı temeller test ediliyor

Filed Under: Analiz

SON HABERLER

İstanbul’un barajlarında su seviyesi yüzde 58.23’e yükseldi

İSKİ verilerine göre barajlardaki su seviyesi 8 Ocak’ta yüzde 19.16’ya kadar inerken aradan geçen sürede yağışlarla yüzde 39.07 arttı.

Araştırma: Çin aşısı, mutasyona karşı yeterli olmayabilir

Çinli Sinovac şirketinin Covid-19 aşısı virüsün Brezilya’da tespit edilen yeni mutasyonuna karşı yeterli antikor tepkisi oluşturmuyor olabilir.

Şubat ayında ortalama sıcaklık arttı, yağış azaldı

Geçen şubat ayında ölçülen ortalama sıcaklık, son 20 yılın ortalamasının neredeyse iki katına çıktı.

Eğitim bakanı: Yüz yüze eğitime katılım yüzde 70-80’lerde

Milli Eğitim Bakanı Ziya Selçuk, ilkokul ve liselerde yüz yüze eğitime katılım oranını açıkladı.

Meral Akşener’in onuru…

Neden saldırıyorlar, tahammül edemiyorlar Meral Akşener’e?

Reuters analizi: Yabancı yatırımcı hem istekli hem temkinli; gözler 19 Kasım’da
ABD seçimleri: Anayasal demokrasinin dayandığı temeller test ediliyor

DİKEN’İ TAKİP EDİN

Osman Kavala 1222 gündür tutuklu

AGORA

Meral Akşener’in onuru…

Murat Sevinç

Hatırlamak istemiyorum ama anlatayım

Mehmet Aksel

Grev haktır…

Murat Sevinç

GÜNÜN 11’İ

Zafer Arapkirli: Bunların hepsini ayaklar altına aldığınız rejime demokrasi diyemezsiniz

Ali Sirmen: Ortak demokrasi cephesinin en zayıf noktası

Kerem Alkin: Kamu mali disiplini bu sürecin de önemli parçası

Sedat Ergin: Bu hedefler çoktan geride kalmış olmalıydı

Necati Doğru: Mart ile nisan ayları da zamların yağacağı aylar olacak

Abdulkadir Selvi: Asiltürk’le Karamollaoğlu arasındaki soğukluk konukların da dikkatini çekmiş

Mehmet Demirkol: Mesut zinde olmayınca iki kanadın Antalya gibi bir savunmaya karşı çalışması mümkün değil

Ahmet Taşgetiren: İYİ Parti, HDP’ye ortak zemin çağrısı yapabilecek en avantajlı parti

Alaattin Aktaş: Yerli yatırımcı ne düşündüğü için yabancının sattığı hisse senetlerini topluyor?

Ünal Özmen: Erdoğan biliyor mu bilmem; dikenli bitkiler suyunu kendisi bulur

Akif Beki: AK Parti, özlediği ateşli ruhu, o taraftan karşıya taşınırken muhalefette bıraktı

Leyla Emadi’nin kişisel sergisi: Gel-Git

Elektronik dans müziği ikilisi Daft Punk dağıldı

‘Afrika dahil’

Sanat yayınlarını aynı çatı altında buluşturan border_less ARTBOOK DAYS üçüncü edisyona hazırlanıyor

74. Cannes Film Festivali pandemi nedeniyle ertelendi

Dünyanın en yaşlısı olarak bilinen 70 yaşındaki albatrosun yavrusu oldu

Anneleri ölen yedi yavruyu, yavrularını kaybeden köpek emziriyor

Gaziantep belediyesi, menengiç kahvesi için AB’ye tescil başvurusu yaptı

Whatsapp’a yeni özellik: Masaüstünde görüntülü ve sesli arama

  • VİTRİN
  • AKTÜEL
  • ANALİZ
  • DÜNYA
  • MEDYA
  • KEYİF
  • AGORA
  • SANAT
  • GÜNÜN ESERİ
  • AGORA
  • DİKEN’E TAKILANLAR
  • BİRİNCİ SAYFALAR
  • GÜNÜN 11’i
  • AKŞAM POSTASI
  • BU GAZETE…
  • DİKEN 5 YAŞINDA
  • KÜNYE
  • İLETİŞİM
  • Email
  • Facebook
  • Google+
  • Pinterest
  • RSS
  • Twitter
  • Vimeo
  • YouTube

"Genç gazeteci arkadaşlarıma! Bu meslek yorucu bir meslektir. Ama, insan büyük bir zevkle çalışır. Kalemine daima efendi kal, uşak olmamaya gayret et. Mecbur kalırsan kır, sakın satma." Sedat Simavi