‘Başkanlık sistemi’ni de içeren anayasa değişikliği teklifine ilişkin maddeler Meclis’te kurulan komisyonda kabul edildi. Komisyona 21 madde olarak gelen teklif, 18 maddeye düştü.
Fotoğraf: Reuters
Görüşmelerde, ‘yedek milletvekilliği’ni içeren beşinci madde ve ‘cumhurbaşkanının kamu kurumlarıyla ilgili kararname yetkisi’ maddesi çıkarıldı.
Milletvekili sayısı artırıldı
AKP ve MHP ortaklığında gündeme gelen Anayasa değişikliği için görüşmeler 20 Aralık’ta başladı. Beş günün ardından teklifin birinci maddesi 26 Aralık’ta görüşüldü.
İlk madde, yargıyla ilgili. Kabul edilen maddede, yargının ‘bağımsızlık’ ilkesine ‘tarafsız’ ibaresi de eklendi, “Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır” ifadeleri yer aldı.
Komisyonda kabul edilen maddeler özetle şöyle:
* Milletvekili sayısı 550’den 600’e çıkarılacak.
* Milletvekili seçilebilme yaşı 25’ten 18’e indirilecek.
* Askerlikle ilişiği olan kişilerin milletvekili adaylığına başvuramaması öngörülüyor.
* Genel seçimler ile Cumhurbaşkanlığı seçimleri beş yılda bir, aynı gün yapılacak. Gelecek seçim 3 Kasım 2019’da.
* Meclis, üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu ile seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek.
* Yazılı soru önergesi, en geç 15 gün içinde cevaplanacak. Milletvekilleri, yazılı soruları bakanların yanı sıra cumhurbaşkanı yardımcılarına da yöneltebilecek.
* Mili Güvenlik Kurulu’nda (MGK) Jandarma Genel Komutanı yer almayacak. MGK; cumhurbaşkanının başkanlığında, cumhurbaşkanı yardımcıları, adalet, milli savunma, içişleri, dışişleri bakanları, genelkurmay başkanı ile kara, deniz ve hava Kuvvetleri komutanlarından kurulacak.
Cumhurbaşkanı’na OHAL yetkisi verildi
* Cumhurbaşkanı seçilen kişinin partisiyle ilişiği kesilmeyecek. Seçilme şartı olarak gösterilen ‘doğuştan Türk vatandaşı’ ifadesi ‘Türk vatandaşı’ olarak değiştirildi.
* Cumhurbaşkanı ve TBMM’ye karşılıklı olarak fesih yetkisi verildi. Cumhurbaşkanı ve TBMM, yeni seçilen Cumhurbaşkanı ve milletvekilleri göreve başlayana kadar görevine devam edecek.
* Cumhurbaşkanı’na altı ayı geçmemek koşuluyla OHAL ilan etme yekisi verildi. Buna seferberlik de eklendi. Maddede şöyle deniyor: “Cumhurbaşkanına seferberlik, ayaklanma, savaş gibi hallerde altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir. Olağanüstü hal kararı verildiği gün Resmi Gazete’de yayınlanır ve yürürlüğe girer. TBMM gerekli gördüğü takdirde olağanüstü halin süresini kısaltabilir ve olağanüstü hali kaldırılabilir.”
* Cumhurbaşkanı, 40 yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip, Türk vatandaşları arasından, doğrudan halk tarafından seçilecek.
* Cumhurbaşkanı; cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atayacak ve görevlerine son verecek. Üst düzey kamu yöneticilerinin atanma ve görevden alınmasını kararnameyle belirleyecek.
Askeri yargı kaldırıldı
* Disiplin mahkemeleri haricinde askeri mahkemeler kurulamayacak. Yalnızca savaş halinde askerlerin görevleriyle ilgili işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli askeri mahkemelerin kurulabilecek.
* Askeri yargıdan gelen üyelerin çıkarılmasıyla Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) üye sayısı 15’e indirilecek.
* Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) üye sayısının 13’e çıkarılmasını öngörülüyor. HSYK adı ‘Hakimler ve Savcılar Kurulu’ olarak değiştirilecek.
Meclis’in denetim yetkileri
Meclis’in denetim yetkilerini düzenleyen madde şöyle: “Türkiye Büyük Millet Meclisi belli bir konuda Meclis araştırması ve genel görüşme yapabilir; milletvekilleri yazılı soru sorabilir. Meclis araştırması, belli bir konuda bilgi edinilmek için yapılan incelemeden ibarettir. Genel görüşme, toplumu ilgilendiren belli bir konunun Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda görüşülmesidir. Genel görüşme ve Meclis araştırmasına yürütme adına herhangi bir temsilci katılamaz. Yazılı soru; yazılı olarak gen geç on beş gün içerisinde cevaplanmak üzere milletvekillerinin, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara yazılı olarak soru sormalarından ibarettir. Meclis araştırması, genel görüşme ve yazılı soru önergelerinin verilme şekli, içeriği ve kapsamı ile araştırma usulleri Meclis İçtüzüğü ile düzenlenir”
